Gebruiksfuncties van de Noordzee, circa 2005

Het is druk op de Noordzee

De Noordzee is niet de lege ruimte die het lijkt vanaf de wal. Op het Nederlands Continentaal Plat (NCP), het Nederlands deel van de Noordzee ter grootte van 57 duizend km², vindt een groot aantal activiteiten plaats. Deze eisen allemaal ruimte. Een aantal staat op gespannen voet met de natuurfuncties van het gebied. De boomkorvisserij, scheepvaart en aanvoer van nutriënten vormen de grootste bedreigingen. Een speciaal risico loopt de kustzone: deze kent een stapeling van gebruiksfuncties, waardoor een cumulatie van milieudruk optreedt met daaraan verbonden extra negatieve milieueffecten.

Scheepvaart

Milieu en veiligheid zijn belangrijke thema's van het Nederlandse zeescheepvaartbeleid. De inspanningen richten zich vooral op het beperken van de gevolgen van ongevallen. Om het drukke verkeer voor de Nederlandse kust in goede banen te leiden zijn er verkeersscheidingsstelsels aangelegd. De scheepvaartroutes mogen niet door militaire oefengebieden lopen. Scheepvaartroutes kunnen eens in de vijf jaar ten behoeve van de mijnbouw worden gewijzigd. Het totale routeringssysteem omvat ongeveer 6 procent van het NCP (3600 km²).

• Zeescheepvaart in Nederland, 1990-2016

Visserij

Het visserijbeleid richt zich op een goede balans tussen visserij en natuur op basis van een duurzaam beheer van de visbestanden. Diverse maatregelen moeten dit bewerkstelligen: zo worden jaarlijks in EU-verband vangsthoeveelheden (TACs: Total Allowable Catches) vastgesteld. De visserijmaatregelen worden regelmatig bijgesteld.

• Visvangst in de Noordzee, 2002-2023

Olie- en gaswinning

Op ruim 40% van het NCP is er vergunning uitgegeven voor de opsporing en winning van olie en gas. Voor de opsporing, winning en het vervoer van olie en gas is een uitgebreid netwerk van platforms en pijpleidingen aangelegd. Binnen een straal van 500 meter van de platforms en pijpleidingen zijn in verband met de veiligheid geen andere activiteiten mogelijk.
In totaal ligt er voor 2560 km pijpleiding op het Nederlands Continentaal Plat (situatie 2002). Het gewonnen gas wordt naar een aantal verzamelpijpleidingen gevoerd die aanlanden bij Velsen, Callantsoog en Uithuizen. De oliepijpleidingen komen aan wal bij Hoek van Holland en IJmuiden.

Baggeren en ontgrondingen

Baggeren gebeurt om de vaargeulen op diepte te houden en oppervlaktedelfstoffen te winnen. De overheid bepaalt waar en wanneer hoeveel gebaggerd mag worden, en waar baggerspecie gestort moet worden.
Het storten van baggerspecie in zee is gebonden aan de Wet verontreiniging zeewater. Relatief schone baggerspecie wordt in zee gestort op plaatsen nabij de havens van Rotterdam, Scheveningen en IJmuiden.
De winning van zand, schelpen en grind op het NCP is aan vergunningen gebonden. Jaarlijks wordt er circa 35 miljoen m³ zand gewonnen. Zeezand wordt vooral gebruikt als ophoogzand op het land (ongeveer 20 miljoen m³/jaar), terwijl kustsuppletie jaarlijks ongeveer 14 miljoen m³ vergt. De hoeveelheden grind en schelpen zijn veel kleiner.

Kabels voor telecommunicatie en elektriciteit

Op de bodem van de Noordzee ligt een netwerk van ongeveer 4000 kilometer aan kabels voor telecommunicatie en elektriciteit. Voor het leggen van een kabel is een vergunning nodig van de directie Noordzee (V&W). Kabels moeten op een bepaalde diepte liggen en mogen bepaalde gebieden niet doorkruisen omdat die gereserveerd zijn voor andere activiteiten. Kabels en pijpleidingen voor de olie- en gaswinning vallen onder de Mijnwetgeving.

Militaire oefenterreinen en munitiestortgebieden

Ruim 7 procent van het NCP (4200 km²) wordt voor militaire doeleinden gebruikt. Het militair gebruik omvat munitiestortplaatsen en militaire oefengebieden. Andere gebruiksvormen kunnen in militaire gebieden maar in beperkte mate worden toegestaan. Er vindt afstemming plaats tussen het militaire en het civiele gebruik omdat niet alle militaire oefengebieden dagelijks in gebruik zijn.

Windturbineparken op zee

Het winnen van windenergie door middel van windmolenparken op zee is een nieuwe gebruiksfunctie waarvoor veel ruimte nodig is. Begin 2007 is het eerste windmolenpark van 36 molens voor de kust bij Egmond aan Zee gerealiseerd.

Beleid

Het streven om de economische en natuurfuncties van de Noordzee beter met elkaar af te stemmen, heeft geresulteerd in afzonderlijke hoofdstukken voor de Noordzee en de kust in de Nota Ruimte (VROM, e.a., 2004). Als uitwerking daarvan is het Integraal Beheerplan Noordzee (IBN2015) vastgesteld (V&W, e.a., 2005).
Er zijn ook diverse internationale afspraken over de Noordzee. Zo geldt op het NCP ook EU-regelgeving. Deze heeft voornamelijk betrekking op waterkwaliteit, natuur en milieu en visserij (o.a. Basisverordening Visserij, Kaderrichtlijn water en de Habitat- en Vogelrichtlijn). Ook gelden er een groot aantal internationale verdragen, zoals het OSPAR-verdrag. Dit verdrag bevat o.a. internationale afspraken over de beperking van de toevoer van verontreinigende stoffen naar de Noordzee, de veiligheid van de scheepvaart en delfstoffenwinning, en de vermindering van de overbevissing.