Kevers, kreeften en bloedzuigers van de Habitatrichtlijn, 2012-2017
Het oorspronkelijke areaal van het vliegend hert en twee waterroofkevers is de afgelopen eeuw sterk ingekrompen, terwijl de vermiljoenkever aan een opmars bezig lijkt te zijn. Van ongewervelden anders dan kevers komt de medicinale bloedzuiger vooral in de zuidelijke helft van Nederland op een aantal plekken nog voor. Het verspreidingsgebied van de Europese rivierkreeft beperkt zich tot één vindplaats.
Vliegend hert
Het vliegend hert is de grootste Nederlandse kever, en komt vooral voor in Zuid- en Midden-Europa. Nederland ligt aan de Noordwest grens van het areaal en herbergt slechts een klein deel van de populatie. In Nederland komt de kever voor op een beperkt aantal locaties, namelijk de Veluwe, Midden- en Zuid-Limburg, de stuwwal bij Nijmegen, de Utrechtse Heuvelrug en Twente. Uit het verleden zijn ook populaties bekend uit de omgeving van Breda en het zuidelijke IJsseldal. Het Vliegend hert komt voor in 26 10x10 km hokken.
Vooral in de noordelijke delen van het Europese areaal is het vliegend hert de afgelopen eeuw zeldzaam geworden. Ook in Nederland is het verspreidingsgebied ingekrompen.
De soort is opgenomen in de Europese Habitatrichtlijn (bijlage II).
Brede geelgerande waterroofkever
Vooral in het westelijk deel van zijn verspreidingsgebied (Duitsland, Frankrijk, Nederland, België en Denemarken) is de brede geelgerande waterroofkever gedurende de laatste eeuw zeer sterk achteruitgegaan.
De soort werd als uitgestorven beschouwd, maar in oktober 2005 werd de brede geelgerande waterroofkever herontdekt in Drenthe. De verspreiding van de soort is nu beperkt tot drie vennen binnen één 10 x 10 km-hok. De totale Nederlandse populatie bedraagt naar schatting minder dan 200 exemplaren. De soort staat op bijlage II en IV van de Habitatrichtlijn.
Gestreepte waterroofkever
De gestreepte waterroofkever staat op bijlage II en IV van de Habitatrichtlijn. De gestreepte waterroofkever is in de loop van de 20e eeuw in grote delen van Europa verdwenen of snel achteruitgegaan. Ook in Nederland is een sterk negatieve trend in het aantal vindplaatsen. De vermoedelijke hoofdoorzaak is de verslechterde waterkwaliteit. In de periode 2012-2017 is de soort in 19 10 x 10 km-hokken waargenomen.
Vermiljoenkever
In januari 2012 is in een Natuurgebied in Noord-Brabant voor het eerst de aanwezigheid van de Vermiljoenkever in Nederland vastgesteld. Min of meer toevallige vondsten van de vermiljoenkever wijzen er op dat de soort zich enorm aan het uitbreiden is, dan wel wijder verspreid is dan gedacht. Tot begin 2017 was de bekende verspreiding beperkt tot de regio De Kempen. In 2017 zijn veel vondsten buiten deze regio gedaan. De soort is gevonden op de rand van Het Groene Woud, in het rivierengebied langs de Bergse Maas en in Zuid-Limburg. Gezien de nieuwe vindplaatsen is nu duidelijk dat de kever niet gebonden is aan een bepaalde regio of bodemtype. Ongetwijfeld zullen nog meer vindplaatsen ontdekt worden. Er zijn in 2017 maar liefst zes nieuwe 10 x 10 km-hokken voor de vermiljoenkever genoteerd, wat het totaal tot nu toe op 15 brengt. Deze keversoort staat op bijlage II en IV van de Habitatrichtlijn.
Overige keversoorten
Heldenbok en Juchtleerkever zijn soorten van bijlage II en IV van de Habitatrichtlijn. Beide soorten zijn uit Nederland verdwenen. Het laatste uit Nederland bekende exemplaar van de juchtleerkever is in 1946 te Wijnandsrade verzameld.
Hoewel verondersteld wordt dat de Heldenbok vroeger als inheemse soort in Nederland voorkwam, is dat nog nooit met zekerheid vastgesteld. Er zijn verscheidene vondsten uit Nederland bekend, maar zeer waarschijnlijk is de herkomst van al deze vondsten geïmporteerd hout.
Medicinale bloedzuiger
De medicinale bloedzuiger werd vroeger gebruikt als instrument voor aderlatingen. Vanwege een gebrek aan wildvang zijn in de negentiende eeuw verscheidene bloedzuigerkwekerijen opgericht, ook in Nederland. Tegenwoordig wordt hij gebruikt voor de productie van hirudine, een antistollingsmiddel en in de plastische chirurgie.
De soort is in Nederland sterk achteruitgegaan door habitatvernietiging en het oogsten van dieren voor medische toepassingen. De medicinale bloedzuiger is de grootste van de in totaal 31 soorten Nederlandse bloedzuigers. Ze parasiteren vooral op zoogdieren en amfibieën. Medicinale bloedzuigers komen in uiteenlopende zoete wateren voor, zoals langzaam stromende wateren, poelen, plassen, meren, moerassen, vennen en hoogveenwateren.
De soort geniet bescherming via internationale verdragen en nationale wetgeving. De medicinale bloedzuiger staat op bijlage V van de Habitatrichtlijn, en komt momenteel in 15 10 x 10 km-hokken voor.
Europese rivierkreeft
De Europese rivierkreeft heeft nog slechts een zeer beperkt voorkomen in Nederland (één vindplaats, één 10 x 10 km-hok). De sterke achteruitgang van de Europese rivierkreeft zoals die heeft plaats gevonden in Nederland houdt gelijke tred met die van deze soort en andere inheemse kreeften in grote delen van Europa. De inheemse Europese soorten gaan achteruit als gevolg van verlies aan habitat, slechte waterkwaliteit, overbevissing, klimaatverandering, maar vooral door de komst van uitheemse (Amerikaanse) invasieve soorten en de kreeftenpest die deze uitheemse soorten verspreiden.
Bronnen
- CBS (2018). Meetprogramma's voor flora en fauna. Kwaliteitsrapportage NEM over 2017. Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag.
- Felix, R. en G. van der Velde (2000). Voelt de medicinale bloedzuiger Hirudo medicinalis zich wel zo lekker in Nederland (Hirudinea)? Nederlandse Faunistische Mededelingen 12: 1-10.
- Huijbregt, H. (2003). Beschermde kevers in Nederland (Coleoptera). Nederlandse Faunistische Mededelingen 19:1-34.
- Janssen, J.A.M. en J.H.J. Schaminée (2008). Europese natuur in Nederland. Soorten van de Habitatrichtlijn. KNNV Uitgeverij, Utrecht. 184 p.
- Holdich, D. M., Reynolds, J. D., Souty-Grosset, C., & Sibley, P. J. (2009). A review of the ever increasing threat to European crayfish from non-indigenous crayfish species. Knowledge and management of aquatic ecosystems, (394-395), 11.
- Noordijk, J., R.M.J.C. Kleukers, E.J. van Nieukerken en A.J. van Loon (2010). De Nederlandse biodiversiteit Nederlandse Fauna 10. Naturalis en EIS, Leiden. 138-139.
- Smit, J.T. (2004). Inhaalslag verspreidingsonderzoek Vliegend hert. Stichting EIS-Nederland, Leiden.
- Smit, J.T. en R.F.M. Krekels (2006). Vliegend hert in Limburg 2006-2010. EIS-Nederland en Natuurbalans - Limes Divergens, Leiden & Nijmegen.
- Teunissen, A.P.J.A. en C.F.P. Vendrig (2012). Een Nederlandse populatie van de zeldzame en beschermde vermiljoenkever Cucujus cinnaberinus (Coleoptera: Cucujidae) Entomologische Berichten 72 (4): 218-221.
Relevante informatie
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Kevers en andere ongewervelden van de habitatrichtlijn, 2012-2017
- Omschrijving
- Verspreiding van kevers en andere ongewervelden van de Habitatrichtlijn
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek
- Berekeningswijze
- De verspreidingskaartjes zijn afkomstig van EIS-Nederland.
- Basistabel
- -
- Geografische verdeling
- Nederland
- Verschijningsfrequentie
- onregelmatig
- Achtergrondliteratuur
- Janssen, J.A.M. & J.H.J. Schaminée (2004). Europese natuur in Nederland. Soorten van de Habitatrichtlijn. KNNV Uitgeverij, Utrecht.LNV (2006). Natura 2000 profielen. Profielen habitatsoorten. Ministerie van landbouw, natuurbeheer en voedselveiligheid (zie onderstaande link).Smit, J.T. (2004). Inhaalslag verspreidingsonderzoek Vliegend hert. Stichting EIS-Nederland, Leiden.Smit, J.T. en R.F.M. Krekels (2006). Vliegend hert in Limburg 2006-2010. EIS-Nederland en Natuurbalans - Limes Divergens, Leiden & Nijmegen.Huijbregt, H. (2003). Beschermde kevers in Nederland (Coleoptera). Nederlandse Faunistische Mededelingen 19:1-34.
- Opmerking
- Toelichting legenda kaart: Waargenomen sinds 2012 = er is ten minste één individu van de soort in de periode 2012 t/m 2017 in het 10x10 km-hok waargenomen; Nulwaarneming sinds 2012 = in de periode 2012 t/m 2017 is ondanks voldoende onderzoek in het potentieel leefgebied geen enkel exemplaar van de soort waargenomen; Actueel + potentieel leefgebied: alle 10x10 km-hokken waar de soort voortkomt of voorkwam en alle 10x10 km-hokken waar de soort op grond van het geschikte biotoop voor zou kunnen komen.
- Betrouwbaarheidscodering
- D. Schatting, gebaseerd op een aantal metingen, expert judgement, een aantal relevante feiten of gepubliceerde bronnen terzake.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2018). Kevers, kreeften en bloedzuigers van de Habitatrichtlijn, 2012-2017 (indicator 1417, versie 03, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
