Trend in kwaliteit van natuur, 1994 - 2014

Technische toelichting

Naam van het gegeven

Trend in kwaliteit van natuur

Omschrijving

Trend in de mate van voorkomen van kenmerkende soorten als proxy voor de gemiddelde kwaliteit van bos, heide, moeras, open duin en halfnatuurlijke grasland.

Verantwoordelijk instituut

Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) & Wageningen Environmental Research; auteur: Arjen van Hinsberg & Janien van der Greft-van Rossum en Marlies Sanders

Berekeningswijze

Algemeen
De indicator Trend in natuurkwaliteit geeft de kwaliteit van Nederlandse terrestrische ecosystemen aan sinds 1994, ten opzichte van intacte ecosystemen. De kwaliteit van ecosystemen wordt analoog aan CBD en SEBI 2010 weergegeven op basis van de mate van voorkomen van kenmerkende soorten in ecosystemen (Reijnen et al., 2010).

Ecosystemen en soorten
De indicator Trend in natuurkwaliteit onderscheidt vijf terrestrische ecosysteemtypen: Bos, Heide, Moeras, Open Duin en Half- natuurlijk grasland. Deze ecosystemen zijn met behulp van de Fysisch Geografische Regiokaart onderverdeeld in 18 enkelvoudige strata, de kleinste ruimtelijke eenheden voor de indicator Trend in natuurkwaliteit. Voor alle strata is een selectie gemaakt van kenmerkende soorten, gebaseerd op de doelsoorten uit Bal et al (2001) en aangevuld met typische soorten waarvoor soortdata beschikbaar zijn. In totaal omvat de indicator 457 soorten uit 4 soortgroepen: broedvogels, dagvlinders, reptielen en vaatplanten. Deze soorten zijn opgenomen in het NEM-meetnet (Netwerk Ecologische Monitoring).

Referentie
Karakteristiek voor de indicator Trend in natuurkwaliteit is de weergave van de huidige kwaliteit gerelateerd aan een relatief intact ecosysteem, dat wil zeggen dat het ecosysteem niet is aangetast door vermesting, verdroging, versnippering en dergelijke. Voor de invulling van de referentiebeelden hebben SOVON, de Vlinderstichting, RAVON, FLORON en Alterra per stratum de mate van voorkomen van de kenmerkende soorten in de referentiesituatie bepaald.

Soortdata
Jaarlijks komen nieuwe soortdata beschikbaar via de NEM-monitoring. Deze monitoring wordt verzorgd door SOVON (broedvogels), De Vlinderstichting (dagvlinders), RAVON (reptielen) en LMF (flora). Het CBS bewerkt de monitoringsdata voor fauna tot soortindexen per stratum. Wageningen Environmental Research bewerkt de monitoringsdata voor flora tot soortindexen.

Trendberekening
Beschikbare populatietrends van soorten geven aan hoe de populatieomvang verandert ten opzichte van de start van de monitoring van die soort. Deze populatietrends kunnen we relateren aan het voorkomen van deze soort in een (nagenoeg) intact ecosysteem; de dichtheid van voorkomen van een soort in de intacte situatie krijgt de indexwaarde 100, en de indexwaarden tussen 1994 en heden geven aan in welke mate de soort in hogere (waarde > 100) of lagere (waarde 0-100) dichtheid voorkomt ten opzichte van deze intacte situatie. Als soorten in hogere dichtheid voorkomen dan in een intacte situatie wordt de indexwaarde op 100 gemaximaliseerd. Het aandeel boven 100 wordt gezien als gezonde ecologische bandbreedte, en telt zo ook niet mee om soorten met lagere dichtheid te compenseren.
De ecosysteemkwaliteit wordt ten slotte bepaald door rekenkundig middelen van de soortindexen van de soorten binnen het ecosysteem. Hierbij tellen alle kenmerkende soorten even zwaar mee, immers al deze soorten zijn van belang voor het goed functioneren van dit ecosysteem. De kwaliteit voor de gezamenlijke Nederlandse terrestrische ecosystemen wordt bepaald door rekenkundig middelen van de ecosysteemkwaliteit van de vijf ecosystemen. Met Genstat Release 18.1 zijn de trends getoetst op significantie. Voor enkele ecosystemen (moeras en halfnatuurlijk grasland) was de 2e graads polynoom significant, voor andere ecosystemen (heide, bos en open duin) niet en was een lineair dalende trend nog steeds significant.
De resultaten van de indicator 'Trend in kwaliteit van natuur' worden in grafiekvorm weergegeven, naar keuze per ecosysteem of voor de gezamenlijke Nederlandse terrestrische natuur. De indicator geeft zo de trend in de recente ecosysteemkwaliteit weer en de veranderingen ten opzichte van een intacte situatie.
De LPI, waaronder de uitsnede 'Trend fauna in natuurgebieden', is eveneens een trendindicator gebaseerd op soorten en geeft de aantalsontwikkeling van faunasoorten weer.

Basistabel

Zie tabblad figuurdata onder Download figuurdata

Geografische verdeling

Nederland

Andere variabelen

Geen

Verschijningsfrequentie

Tweejaarlijks

Achtergrondliteratuur

Bal, D., Beije, H. M., Fellinger, M., Haveman, R., Van Opstal, A. J. F. M., & Van Zadelhoff, F. J. (2001). Handboek natuurdoeltypen; 2e geheel herziene druk. IKC Natuurbeheer.
Reijnen, M.J.S.M. ,A. van Hinsberg, M.L.P. van Esbroek, B. de Knegt, R. Pouwels, S. van Tol & J. Wiertz (2010). Natuurwaarde 2.0 land. Graadmeter natuurkwaliteit landecosystemen voor nationale beleidsdoelen. WOt-rapport 110.

Opmerking

-

Betrouwbaarheidscodering

C. Schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd.