Duurzame productieketens: hout, 2005-2011

Houtconsumptie en biodiversiteit van bossen

De mondiale hout- en papierconsumptie groeit, waardoor een steeds groter oppervlak van de bossen op aarde wordt aangemerkt als productiebos. Ongeveer een derde van alle bossen is in gebruik voor productie van hout en papier. Door het toenemend gebruik van bossen voor productie van hout, papier en bio-energie, en door conversie van bos naar ander landgebruik, komt het wereldwijde bosareaal en daarmee de biodiversiteit die deze bossen herbergen steeds meer onder druk te staan. Om de aan bossen gerelateerde biodiversiteit zoveel mogelijk te behouden, wordt wereldwijd steeds meer bos op een duurzame manier beheerd.

Nederlandse consumptie van hout stabiel

Het netto binnenlandse gebruik van hout schommelt sinds eind jaren tachtig van de vorige eeuw rond een niveau van 12 tot 14 miljoen kubieke meter rondhoutequivalenten met na een piek in 2000 een licht dalende trend gedurende de laatste jaren. De helft van het hout dat gebruikt wordt, is bestemd voor het produceren van papier en karton, de andere helft is timmerhout voor bouw- en constructiedoelen. Nederland haalt het merendeel (92%) van zijn hout uit het buitenland.

Nederlands gebruik van duurzaam hout stijgt

Duurzaam hout is afkomstig uit bossen die beheerd worden volgens criteria van duurzaam bosbeheer, voornamelijk met behulp van de PEFC- en FSC-beheerssystemen (Programme for Endorsement of Forest Certification schemes en Forest Stewardship Council). Om dit hout uit gecertificeerd duurzaam bosbeheer ook als aantoonbaar duurzaam op de markt te brengen, moeten verwerkende bedrijven beschikken over een bijbehorend Chain of Custody Certificaat (CoC). Dit certificaat garandeert bijvoorbeeld dat niet meer gecertificeerd hout wordt verkocht dan is ingekocht. Dit wordt jaarlijks via een onafhankelijke audit (controle) bij elk CoC-gecertificeerd bedrijf gecontroleerd.
In 2011 was 65% van het op de Nederlandse markt gebrachte volume van gezaagd hout en plaatmateriaal voorzien van een FSC of PEFC certificaat waardoor het als aantoonbaar duurzaam geproduceerd op de markt is gebracht. In 2008 was het marktaandeel duurzaam geproduceerd hout, met CoC certificaat nog iets minder dan 34%. De toename is het resultaat van initiatieven van de houtsector, FSC, PEFC en overheden.

Grote verschillen tussen de productcategorieën

Tussen de verschillende productcategorieën zijn grote verschillen. In 2011 is van gezaagd naaldhout maar liefst 85% gecertificeerd, terwijl dit bij gezaagd loofhout uit gematigde klimaten nog geen 23% is. Gematigd loofhout wordt vooral in de meubelindustrie en interieurbouw gebruikt en is grotendeels afkomstig uit landen met een hoog aandeel FSC en PEFC gecertificeerde bossen. Waarschijnlijk is een substantieel deel van het in deze sectoren verwerkte gematigde loofhout duurzaam geproduceerd. Echter door gebrek aan marktvraag en aandacht hiervoor is dit niet aantoonbaar.
Het aandeel duurzaam geproduceerde tropisch loofhout is in de laatste drie jaar meer dan verdubbeld tot 39%. Initiatieven als het Initiatief Duurzame Handel (IDH) hebben hieraan bijgedragen.

Nederland streeft naar duurzame productieketens

Duurzame productieketens zijn aangemerkt als een belangrijk beleidsthema voor het Beleidsprogramma Biodiversiteit 2008-2011. Het kabinet richtte zich in de beleidsperiode tot 2011 op verduurzaming van de ketens voor hout, palmolie, soja, biobrandstoffen en veen. Het Beleidsprogramma Biodiversiteit stelde voor hout een marktaandeel van 50% aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout als doel in 2011. Dit doel is dus ruimschoots gehaald. Voor de aankopen van de rijksoverheid moest dit vanaf 2010 zelfs 100% zijn. Hiervoor worden keurmerken getoetst aan de inkoopcriteria van de Nederlandse overheid voor duurzaam geproduceerd hout (TPAS). Momenteel worden FSC en PEFC, met uitzondering van het onder PEFC vallende Maleisische certificatiesysteem MTCS, daartoe geaccepteerd.

Eisen aan duurzaam bosbeheer

Voor duurzaam bosbeheer moet het beheer voldoen aan eisen op sociaal, ecologisch en economisch gebied. Zo schrijft bijvoorbeeld het FSC-keurmerk voor dat de biodiversiteit in het bos zo goed mogelijk in stand wordt gehouden, dat de bosarbeiders goede arbeidsomstandigheden hebben en dat de kap in het bos zorgvuldig gebeurt zodat ook volgende generaties van het bos gebruik kunnen maken. De algemene FSC-criteria worden per land uitgewerkt voor de lokale toepassing (top-down). Het PEFC-keurmerk is een koepelorganisatie van afzonderlijke nationale standaarden voor duurzaam bosbeheer, vooral uit Westerse landen. Deze worden getoetst voor ze opgenomen worden in de koepel (bottom-up).