Mondiale CO2-emissies door gebruik van fossiele brandstoffen en cementproductie per regio, 1990-2011

Totale wereldwijde uitstoot van CO₂ op recordhoogte in 2011

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Joint Research Centre (JRC) van de Europese Commissie hebben becijferd dat in 2011 de wereldwijde uitstoot van koolstofdioxide (CO₂), het belangrijkste broeikasgas, ten opzichte van 2010 met 3% is toegenomen tot een recordhoogte van 34 miljard ton, zie het tweede tabblad boven de figuur. De mondiale uitstoot steeg de laatste 10 jaar met gemiddeld 2,7% per jaar. In 2008 was er sprake van een daling, er was een scherpe stijging van 5% in 2010 (Olivier et al., 2012).

Top 5 landen met grootste uitstoot in 2011: VS en EU dalen, China, India en Rusland stijgen

De top-5 CO₂-uitstoters zijn China (29%), de Verenigde Staten (16%), de Europese Unie (EU) (11%), India (6%), en de Russische Federatie (5%) (zie vierde tabblad boven de figuur voor de CO₂-uitstoot per land). Het feit dat mondiale emissies ook in 2011 nog steeds een positieve trend vertonen lijkt op het eerste gezicht opmerkelijk, gezien het feit dat in veel OESO-landen de uitstoot van CO₂ in 2011 juist daalde - in de EU met 3%, in de VS met 2% en in Japan met 2%. Die daling was vooral het gevolg van moeilijke economische omstandigheden, warme winters in verschillende landen en hoge olieprijzen. Vooral de zeer zachte winter in Noordwest Europa zorgde voor een recordafname van het Europese gasgebruik in 2011 van 11%. In Europa is de CO₂-uitstoot van de bedrijven die meedoen aan het Europese Emissiehandel Systeem (EU-ETS) in 2011 met 2% afgenomen, na een eerdere toename van 3% in 2010 als gevolg van het herstel van de industriële output. In 2009 was er een uitzonderlijk grote afname van de CO₂-uitstoot van 11,8%. Het aandeel van de OESO-landen in de totale mondiale emissies is nu nog maar een derde. Dat aandeel is gelijk aan dat van China en India samen. De CO₂-uitstoot in 2011 groeide in deze landen met respectievelijk 9% en 6%. Dit heeft de doorslag gegeven in de stijging van het mondiale totaal.

Uitstoot CO₂ in China en India

Sinds 2002 is de economische groei van China toegenomen van 4% tot 11% per jaar. De CO₂-uitstoot is ten opzichte van 2002 met 150% toegenomen. In India was de toename in die periode 75%.

In 2011 is de uitstoot van China ten opzichte van 2010 met 9% toegenomen tot 9,7 miljard ton. De stijging van de uitstoot in China werd vooral veroorzaakt door de voortdurende hoge economische groei, met bijbehorende stijging in het gebruik van fossiele brandstoffen. Deze groei in brandstofgebruik kwam vooral door de groei in constructiewerkzaamheden en uitbreiding van de infrastructuur, zoals blijkt uit de groei in de productie van cement en staal. Het gebruik van kolen groeide in China in 2011 met 9,7% en de import van kolen met 10%; hiermee haalde China in 2011 Japan in als de grootste importeur van kolen ter wereld.

In India, waar de binnenlandse consumptie driekwart van het bruto binnenlands product bedraagt, had de CO₂-uitstoot ook weinig relatie met de recessie en is de uitstoot in 2011 met 6% toegenomen tot 2,0 miljard ton. India is het vierde land qua CO₂-uitstoot, vóór Rusland en na de EU-27.

Overige ontwikkelingslanden

In het totaal is de uitstoot van de overige ontwikkelingslanden met 2% toegenomen in 2011, na een toename van 7% in 2010 toen de economie sterk verbeterde na de recessie van 2009. Van de grotere landen had Saoedi Arabië in 2011 een toename van de CO₂-uitstoot van 7% en Brazilië en Zuid Korea van 3%.

De hier gepresenteerde voorlopige emissiecijfers zijn exclusief de CO₂-emissies door bos- en veenbranden en door de afbraak van onverbrande biomassa en van veenlagen. Die emissies vinden vooral plaats in de ontwikkelingslanden. Als die worden meegeteld dan verhogen ze het mondiale CO₂-emissietotaal dat wij hier beschouwen met 20%, hoewel de uitstoot jaarlijks sterk kan fluctueren en ook een hoge mate van onzekerheid kent.

Van de grote landen heeft Australië de hoogste CO₂-uitstoot per persoon

Omdat de bevolkingsomvang en het niveau van economische ontwikkeling sterk verschilt tussen landen, laat de CO₂-emissie per persoon een heel andere volgorde zien dan de uitstoot per land (zie derde tabblad boven de figuur).

Australië staat dan op de eerste plaats en de Verenigde Staten op de tweede plaats in de top-25 van landen met de hoogste uitstoot in 2011 . Sinds 1990 nam de CO₂-uitstoot per persoon in de EU-27 af van 9,2 naar 7,5 ton CO₂ per persoon en in de Verenigde Staten van 19,7 naar 17,3 ton CO₂ per persoon. Opvallend is de scherpe daling na 2007 in de VS. Deze is voornamelijk veroorzaakt door de recessie in 2008-2009, hoge olieprijzen en een groeiend aandeel van gas in de fossiele brandstofmix.

Ontwikkeling CO₂ per inwoner van China

In China nam de CO₂-uitstoot tussen 1990 en 2011 toe van 2,2 naar 7,2 ton CO₂ per persoon. Door de snelle economische ontwikkeling is de gemiddelde CO₂-uitstoot per persoon in China nu op eenzelfde niveau als het gemiddelde in de Europese Unie in 2011 (7,5 ton). De emissies per inwoner in China, het land met de meeste inwoners ter wereld, zijn nu vergelijkbaar met het niveau in de grote geïndustrialiseerde landen (tussen de 6 en 19 ton per hoofd van de bevolking. Hoewel de uitstoot per persoon in India sinds 1990 verdubbeld is, is die met 1,5 ton/persoon nog veel minder dan in de industrielanden.

Deze veranderingen weerspiegelen de grote economische ontwikkeling van China, de structurele veranderingen in de nationale en mondiale economie en de impact van klimaat- en energiebeleid.

Cumulatieve CO₂ emissies overstijgen mogelijk twee graden doelstelling

Naar schatting is sinds 2000 cumulatief zo'n 420 miljard ton CO₂ uitgestoten door menselijk handelen (inclusief ontbossing). Om de gemiddelde mondiale temperatuurstijging te beperken tot 2° C boven pre-industrieel niveau mogen de cumulatieve emissies tussen 2000-2050 niet uitstijgen boven 1000-1500 miljard ton CO₂ (Meinshausen et al., 2009). In de wetenschappelijke literatuur wordt veelal aangehouden dat beperking van de gemiddelde mondiale temperatuurstijging tot 2° C boven pre-industrieel niveau - de doelstelling die internationaal is overeengekomen in VN klimaatonderhandelingen - mogelijk is mits de cumulatieve CO₂-uitstoot tussen 2000-2050 niet uitstijgt boven 1000-1500 miljard ton CO₂. Als de huidige mondiale stijging in CO₂ -emissies doorgaat, overstijgen de cumulatieve emissies dit totaal binnen twee decennia.

Aanbod hernieuwbare energie breidt in versneld tempo uit

Het aandeel 'nieuwe' hernieuwbare energiebronnen (exclusief waterkracht), zoals windenergie, zonne-energie en biobrandstoffen groeit in versneld tempo. Het aandeel deed er twaalf jaar over (1992-2004) om te verdubbelen van 0,5 tot 1%. Het duurde vervolgens slechts 6 jaar om te komen tot een aandeel van 2,1% in 2011. Dit is het equivalent van circa 0,8 miljard ton in mogelijk vermeden CO₂-emissies door fossiele brandstoffen en wegtransport en is te vergelijken met de huidige CO₂-emissies van Duitsland. Ondanks de sterke groei is dit aandeel nog beperkt. Inclusief waterkracht is de het aandeel van hernieuwbare energie in de mondiale energievoorziening 8,5%.