Koolmonoxideconcentratie, 1990-2010

Concentraties

De concentraties van koolmonoxide zijn vooral verhoogd in stedelijke agglomeraties en langs snelwegen. Overschrijdingen van de Europese grenswaarde van van 10.000 µg/m³ voor de glijdende 8-uurgemiddelde concentratie zijn niet voorgekomen.

Trend

De piekconcentraties van koolmonoxide, in de figuur weergegeven als het jaargemiddelde van de maximale waarde van de glijdend 8-uursgemiddelde concentraties per dag, zijn in de afgelopen tien jaar zowel op de regionale stations als op de straatstations gedaald. De straatstations laten de sterkste daling laten zien. Metingen van koolmonoxideconcentraties in het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit laten zien dat de grenswaarde van 10.000 µg/m³ voor de glijdende 8-uurgemiddelde concentratie al sinds 1994 niet meer is overschreden in Nederland. De dalende trend is het gevolg van aangescherpte emissie-eisen voor het verkeer en emissiereducerende maatregelen bij de industrie. De piekconcentraties van koolmonoxide vormen al enige jaren geen probleem meer voor de luchtkwaliteit in Nederland.

Bronnen

Koolmonoxide komt vooral vrij bij onvolledig verlopende verbrandingsprocessen. Het verkeer is verreweg de belangrijkste bron; het neemt bijna 50% van de emissie voor zijn rekening. Sinds 1990 zijn de emissies in Nederland bijna gehalveerd. Dit is voornamelijk toe te schrijven aan de stapsgewijs aangescherpte Europese emissie-eisen voor de typekeuring van motorvoertuigen. De eisen voor de kwaliteit van de uitlaatgassen hebben uiteindelijk geresulteerd in de toepassing van driewegkatalysatoren bij personen- en bestelauto's op benzine en LPG. Nieuwe dieselpersonenauto's worden vanaf 1996 uitgerust met een oxidatiekatalysator. Bij dieselbestelauto's vindt deze toepassing plaats vanaf 2000.

Normstelling

De grenswaarden voor koolmonoxideconcentraties hebben als doel de volksgezondheid te beschermen. In de Europese richtlijn is een grenswaarde vastgelegd van 10.000 µg/m³ voor de glijdende 8-uurgemiddelde concentratie van koolmonoxide. Deze waarde mag niet worden overschreden. De Europese grenswaarde is sinds 2005 van kracht. Via de Wet Milieubeheer uit 2007 is de Europese grenswaarde voor koolmonoxide vastgelegd in de Nederlandse wetgeving. In 2008 is Europese regelgeving voor de luchtkwaliteit herzien. De tot dan toe bestaande norm voor koolmonoxide is hierin ongewijzigd overgenomen.

De Europese grenswaarde van 10.000 µg/m³ blijkt in de praktijk strenger dan de grenswaarden voor koolmonoxide die tot 1 januari 2005 in Nederland van kracht waren. Dit betekent dat als de EU-grenswaarde niet wordt overschreden, de oude grenswaarden ook niet worden overschreden. De oude grenswaarden waren: 6.000 µg/m³ voor het 98-percentiel van glijdende 8-uursgemiddelde concentraties en 40.000 µg/m³ voor het 99,9-percentiel van uurgemiddelde koolmonoxideconcentraties. Het 98-percentiel is minder gevoelig voor fluctuaties dan het maximum. Dit is één van de redenen waarom het Rijksinstituut Voor Volksgezondheid en Milieu in het Jaaroverzicht Luchtkwaliteit tevens het 98-percentiel toont. Dit staat in relatie met de huidige EU norm van 10.000 µg/m³.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hanteert naast de hierboven genoemde waarde voor het 8-uursgemiddelde ook nog richtlijnen voor de maximaal toegstane waarde van het uurgemiddelde (30 mg/m³), van het 30-minutengemiddelde (60 mg/m³) en van het 15-minutengemiddelde (100 mg/m³).

Effecten

Koolmonoxide reageert met hemoglobine in het bloed. Koolmonoxide vermindert hierdoor de transportcapaciteit van zuurstof in het bloed. Bij hoge niveaus van koolmonoxide in het bloed bestaat er een risico voor oudere mensen met hartklachten en voor zwangere vrouwen.

Koolmonoxide levert ook een bijdrage tot de verhoging van het achtergrondsniveau van ozon op hemisferische schaal.