Herintroductie hamster
U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link bekijken.
Het uitsterven van de wilde hamster in Nederland, ook wel bekend onder de naam korenwolf, leek eind jaren negentig van de vorige eeuw onontkoombaar. Sinds 2002 worden hamsters uitgezet in het wild. Deze herintroductie is succesvol, hoewel het aantal hamsters in 2008 plotseling sterk afnam.
Cultuurvolger
Hamsters komen van nature voor in steppegebieden in Oost-Europa. De soort heeft in het verleden een overstap gemaakt op voedselbronnen als graan en luzerne. Sindsdien is de hamster een cultuurvolger. In de afgelopen eeuwen heeft de soort, in navolging van de uitbreiding van de landbouw, zijn areaal in Europa uitgebreid tot in Nederland. De afgelopen decennia is de soort in veel Europese landen achteruitgegaan. De landbouw is te intensief geworden voor de hamster. Dankzij het herintroductieprogramma en het soortbeschermingplan is deze achteruitgang in Nederland gestopt en vertoont de populatie een sterke groei. De sleutel tot dit succes blijkt het specifieke, op de soort toegesneden, agrarische beheer van akkers.
Hamstervriendelijk beheer van akkers
De soort is specifiek gebonden aan akkers op löss- en leemgronden. De akkers leveren voedsel en dekking; de lössgronden bieden voldoende stevigheid om een burcht te graven. Het specifieke hamsterbeheer van een akker bestaat uit het telen van luzerne en granen die slechts gedeeltelijk worden geoogst. Op hamstervriendelijk beheerde akkers blijft de dekking tot eind oktober aanwezig. Hierdoor kunnen hamstervrouwtjes per jaar meerdere worpen krijgen, zodat de hoge jaarlijkse sterfte voldoende wordt gecompenseerd. Hamsters op reguliere akkers met graan kunnen nauwelijks één worp jongen groot brengen.
Populatiefluctuaties
In de jaren veertig van de vorige eeuw werd de hamster op de Limburgse akkers nog als een plaag gezien. Sinds 1970 nam de hamster echter sterk in aantal en verspreiding af. Na 1997 werd de hamster alleen nog regelmatig bij Heer (gem, Maastricht) gesignaleerd, waar de soort uiteindelijk in 2002 voor het laatst is gesignaleerd. In hetzelfde jaar werd gestart met een herintroductie via een fokprgramma in het akkerreservaat Sibbe. In opeenvolgende jaren zijn hamsters uitgezet in Amby (2003), Heer (2004), Sittard (2005), Puth (2006), Koningsbosch (2006), Wittem (2007) en in de verbindingszone Wittem-Duitsland (2008). Sinds de eerste herintroductie in 2002 is de soort zes jaar lang sterk in aantal toegenomen. In 2008 echter nam de omvang van de populaties in alle leefgebieden met meer dan 60% af. Het natte en koele weer in het voorjaar zou een belangrijke oorzaak kunnen zijn van deze grote sterfte. De grote sterfte had ook een verstoorde voortplanting tot gevolg. Voor 2009 wordt een voorzichtig herstel van de populatie verwacht.
Gevarenzone
Hoewel het aantal hamsters in Nederland de afgelopen jaren flink is toegenomen, is de soort nog niet uit de gevarenzone. Voor een duurzame populatie zijn naar schatting per leefgebied ca. 400 hamsters nodig. Een aantal wat tot nu toe slechts in één leefgebied (Puth in 2007) werd gehaald.
Samenwerking
Ook in België en aangrenzend Duitsland is de hamster sterk in aantal achteruitgegaan. Door actief samen te werken, wordt getracht ook in deze landen de hamster te behouden. De afgelopen jaren zijn bijvoorbeeld enkele wilde hamsters uit Vlaanderen en Nordrhein-Westfalen aan het fokprogramma in Nederland toegevoegd, waardoor de genetische variatie in het fokprogramma flink kon worden vergroot. Als positief resultaat is gemiddeld het aantal jongen per worp in het fokprogramma toegenomen van vijf naar zeven. De twee Vlaamse hamsterpopulaties zijn in 2007 en 2008 versterkt met hamsters uit Nederland, waardoor de populatie flink is toegenomen van minder dan 15 burchten per populatie naar meer dan 50 burchten per leefgebied.
Bronnen
- Bakker, T.J. & B.P.M. van Noorden (2008). Jaarverslag hamsterbescherming 2007. Rapport Provincie Limburg, afdeling Landelijk Gebied, Maastricht.
- Broekhuizen, S., B. Hoekstra, V. van Laar, C. Smeenk en J.B.M. Thissen (1992). Atlas van de Nederlandse Zoogdieren. Stichting Uitgeverij Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging. Utrecht.
- Kuiters A.T., M.J.J. la Haye, G.J.D.M. Muskens & R.J.M. van Kats R.J.M. (2007) Survival analysis to predict the predation risk of the common hamster (Cricetus cricetus) in The Netherlands. Poster presented at the Vth European Congress of Mammalogy, Siena, Italy; 21-26 September 2007.
- La Haye, M., T. Bakker & B. van Noorden (2006). Het gaat goed met de korenwolf! Zoogdier 17(1): 7-10. Tijdschrift Zoogdiervereniging VZZ, Arnhem.
- La Haye, M.J.J., G.J.D.M. Muskens & R.J.M. van Kats. (2008). Is de hamster gebaat bij bejaging van de vos? De Levende Natuur, september 2008, jaargang 109, nummer 5, 187-191
- LNV (1999). Beschermingsplan hamster 2000-2004. Directie Natuurbeheer. Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Wageningen.
- Mourik, W.R. van (1962). De hamster, Cricetus cricetus (L.), in Nederland. R.I.V.O.N.-rapport, Bilthoven.
- Nechay, G. (2000). Status of hamsters: Cricetus cricetus, Cricetus migratorius, Mesocricetus newtoni and other hamster species in Europe. Nature and Environment Series, no. 106. Council of Europe Publishing, Strasbourg.
Relevante informatie
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
Verspreiding hamster ten opzichte van plaats van uitzetten
- Omschrijving
Jaarlijkse uitbreiding hamster op basis van km-hokken (sinds start herintroducties in 2002)
- Verantwoordelijk instituut
Alterra
- Berekeningswijze
Aan/afwezigheid burchten in een km-hok
- Basistabel
NMcompendium-hamster-2009.xls
- Geografische verdeling
Zuid-Limburg
- Andere variabelen
geen
- Verschijningsfrequentie
jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
Bakker, T.J. & B.P.M. van Noorden, 2008. Jaarverslag hamsterbescherming 2007. Rapport Provincie Limburg, afdeling Landelijk Gebied, Maastricht.
- Opmerking
Aanwezigheid van hamsterburchten is gebaseerd op de gegevens van de onderzoekers van Alterra/Radboud Universiteit Nijmegen, gecombineerd met de jaarlijkse monitoring van de Provincie Limburg.
- Betrouwbaarheidscodering
B. Schatting gebaseerd op een groot aantal (zeer accurate) metingen, waarbij representativiteit van de gegevens vrijwel volledig is.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2009). Herintroductie hamster (indicator 1073, versie 04, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
