Openheid van werelderfgoedgebieden, 2023

Beschermde status

De Beemster, de Hollandse Waterlinies (inclusief de Stelling van Amsterdam) en de Romeinse Limes, drie grote ruimtelijke Werelderfgoederen, zijn beschermd in het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (Barro) van 2011 (aanvulling 2012). 
De Hollandse Waterlinies zijn een samenvoeging van de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die vanwege die historie apart gemonitord worden.

Droogmakerij De Beemster 

Openheid is een van de kernkwaliteiten van de Beemster die behouden moet blijven. Het kenmerkende gridvormige verkavelingspatroon (1 grid is ca. 1 x 1 km.) is als eenheid gekozen voor het monitoren van de openheid van dit Werelderfgoed. In de Beemster zijn 9 gridcellen in de periode 2021-2023 meer open geworden en 3 gridcellen minder open. Het meer open worden ligt met name aan vermindering van opgaande beplanting. Het minder open worden ligt in 3 gridcellen aan toename van bebouwing. Over de periode 2013-2023 zijn 9 gridcellen meer open geworden en 9 gridcellen minder open.

Hollandse Waterlinies 

De Hollandse Waterlinies is een samenvoeging van de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De Stelling staat sinds 1996 op de werelderfgoedlijst, sinds 2021 is daar de Nieuwe Hollandse Waterlinie aan toegevoegd. Vanwege die historie worden beiden apart gemonitord.

De openheid rond de forten is een van de kernkwaliteiten die behouden moeten blijven in de Hollandse Waterlinies. Tijdens het functioneren van de forten waren in ‘kringen’ rondom de forten geen permanente bebouwing en hoog opgaande beplanting toegestaan. Sinds het intrekken van de beperkingen zijn veel ‘verboden kringen’ meer bebouwd geraakt en is er hier ook meer opgaande beplanting verschenen. De openheid van drie forten in de Stelling van Amsterdam is in de periode 2021-2023 aantoonbaar toegenomen, in één geval door afbraak van gebouwen en in twee gevallen door afname van het opgaande hout.  Bij acht forten is de openheid aantoonbaar afgenomen. Dit is in zeven gevallen toe te schrijven aan de toename van het oppervlak gebouwen, in één geval aan de toename van het oppervlak opgaand hout. Over de periode 2013-2023 is het beeld gemengd. De openheid is bij twaalf forten aantoonbaar afgenomen, maar ook bij negen forten aantoonbaar toegenomen.

Bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie is het beeld wat diffuser dan bij de Stelling, omdat bij meerdere forten de ontwikkeling van de openheid in de eerste en tweede kring verschilt. De openheid is bij drie forten in de binnenste kring aantoonbaar afgenomen ten opzichte van 2021. De oppervlakte gebouwen is bij deze forten iets toegenomen. Op één locatie (de lunetten in Utrecht) is de openheid iets toegenomen in de binnenste kring, toe te schrijven aan een afname van het oppervlak gebouwen.

Neder-Germaanse Limes

In de terreinen van de Neder-Germaanse Limes zijn diverse Romeinse forten (castella, castra) en steden binnen de Romeinse Limes als archeologische vindplaatsen behouden gebleven; ook onder bestaande bebouwing. Het percentage overbouwing van de Romeinse forten en steden binnen de Romeinse Limes geeft de mogelijke aantasting van de archeologische resten weer.

Er is tussen 2021 en 2023 en zelfs tussen 2013 en 2023, op het terrein Valkenburg – De Woerd (South) na, nauwelijks verandering te zien in het percentage dat overbouwd is door wegen en bebouwing. In Valkenburg – De Woerd (South) is een bedrijfsgebouw afgebroken en daarmee het overbouwde oppervlak aanzienlijk afgenomen. De meeste castella zijn wettelijk beschermde monumenten en daarom wordt er een zorgvuldige afweging gemaakt over bouwen op de monumenten. Enkele castella zijn in het verleden al gedeeltelijk opgegraven. Op deze locaties is nieuwbouw mogelijk.