Leegstand van winkels, 2004-2013

Ruimtelijke verschillen in leegstand (COROPplus-niveau)

De ruimtelijke verschillen in leegstand van winkels voor detailhandel zijn groot. Met name buiten de Randstad zijn gebieden met veel leegstand. Oost-Groningen, Zuidwest-Overijssel, Flevoland-Midden en Zuid-Limburg hebben meer dan 11% winkelleegstand. Voor een deel komen deze gebieden overeen met de krimpregio's. Bevolkingskrimp in deze regio's is een belangrijke oorzaak van de winkelleegstand. Als naar verschillende typen winkelgebieden wordt gekeken is er vooral veel leegstand in de centrale winkelgebieden van de kleinere en middelgrote steden.

Winkelvoorraad gestaag toegenomen tussen 2004 en 2013

De winkelvoorraad is tussen 2004 en 2013 gestaag toegenomen, in totaal met bijna 4 miljoen vierkante meter winkelvloeroppervlak. Er zijn lange tijd veel vierkante meters toegevoegd en aanzienlijk minder onttrokken. De laatste jaren liggen de toevoegingen en onttrekkingen dichter bij elkaar. Bij de toevoegingen gaat het zowel om nieuwbouw, en dus nieuwe vestigingen, als om uitbreidingen van bestaande vestigingen. Als wordt gekeken naar het aantal panden (dus los van de omvang) dan is het zelfs zo dat er inmiddels meer winkels worden onttrokken dan toegevoegd.

Acht procent van de winkels staat leeg

Tot 2010 bevindt het leegstandstandspercentage zich onder de 6 procent. Daarna stijgt het sneller en in 2013 is de leegstand opgelopen tot 7,8 procent. Ongeveer een derde van de leegstand is aanvangs- of frictieleegstand (maximaal één jaar leeg), het andere deel bestaat uit langdurige leegstand (tussen één en drie jaar) en structurele leegstand (drie of meer achtereenvolgende jaren). Lange tijd is één van de drijvende krachten achter de toename in vraag naar winkels - en de relatief geringe leegstand - de schaalvergroting in de detailhandel geweest. Hierbij is het gemiddeld aantal vierkante meter winkelvloeroppervlak per winkel toegenomen.
Om het aandeel leegstaand winkelvloeroppervlak te berekenen is op winkelpand-niveau nagegaan of het pand voorafgaand aan of na afloop van eventuele leegstand, in gebruik was voor detailhandel of niet. Alleen voor detailhandel (en leegstand) wordt het verkoopvloeroppervlak geregistreerd.

Schaalvergroting winkels

Het aantal vierkante meter per winkel is de afgelopen decennia fors toegenomen, van minder dan 50 vierkante meter per winkel in 1968 naar ruim 270 vierkante meter in 2013, oftewel een vervijfvoudiging in veertig jaar tijd. Dit heeft voor een belangrijk deel te maken met de ketenvorming die in de detailhandel heeft plaatsgevonden. De behoefte aan een grote schaal is ook terug te zien in de leegstandscijfers. Leegstaande panden zijn gemiddeld kleiner dan in gebruik zijnde panden. Het is nog onvoldoende duidelijk wat onlineverkoop en andere ontwikkelingen in de detailhandel betekenen voor de omvang van winkels en daarmee de vraag naar winkelruimte.