Nationaal Landschap Drentsche Aa
U bekijkt op dit moment een afgesloten indicator. Deze indicator wordt niet meer bijgewerkt. De reden hiervoor staat hieronder vermeld. De archiefversies van deze indicator (indien aanwezig) zijn nog wel beschikbaar.
Deze indicator is afgesloten omdat sinds 2012 het rijksbeleid voor nationale landschappen is beëindigd.
Actuele informatie over nationale landschappen kunt u vinden bij indicator
De Drentsche Aa stroomt nog vrij in een dal met veel hooilanden, houtwallen en elzensingels. Op aanliggende keileemplateaus vindt men nog vele sporen van het eeuwenoude gebruik van het gebied zoals grafheuvels, hunnebedden en essen.
Kernkwaliteiten
Het beek- en esdorpenlandschap van de Drentsche Aa, gelegen tussen Groningen en Assen, is het meest waardevolle laaglandbeeksysteem van Nederland. De Drentsche Aa meandert nog vrij door beekdalen met weilanden en hooilanden, die vaak door wallen en singels zijn omzoomd. Op de hogere gronden zijn de overige landschapselementen van het beek- en esdorpenlandschap en hun onderlinge samenhang nog goed te herkennen: de brinkdorpen met de aangrenzende escomplexen en velden (Novio Consult & Strootman Landschapsarchitecten, 2004). Bovendien zijn er ongeveer 3550 archeologische monumenten te vinden, zoals grafheuvels, hunebedden, prehistorische karrensporen en celtic fields. Deze monumenten illustreren de bewoningsgeschiedenis vanaf de Steentijd tot de Late Middeleeuwen.
De indicatoren voor kernkwaliteiten die medesturend zijn voor de gebiedsontwikkeling in de Drentsche Aa zijn:
- Historische landschapselementen van beekdalen met vrij meanderende beken, essen en velden met bossen, heides en moderne ontginningen;
- Grote mate van kleinschaligheid.
Historische landschapselementen
Kenmerkende elementen van het beek- en esdorpenlandschap zijn de es, het dorp met de brink, de vrij meanderende beek, de groenlanden in het beekdal en de omringende heide, die later veelal zijn ontgonnen en bebost. In het Drentsche Aa-gebied komen deze elementen alle nog naast elkaar voor. Ruim een kwart van de oppervlakte wordt nu ingenomen door bos en bosjes (26, 5%); het overgrote deel in enkele grote heidebebossingen op de Hondsrug en in het zuiden van het gebied. De restanten van heideterreinen beslaan in totaal 5% van het gebied (1575 ha) en zijn met uitzondering van het Balloërveld vrij klein. Tien procent van het Drentsche Aa-gebied (3119 ha) wordt ingenomen door voormalige hooggelegen akkers of essen, die rond de dorpskernen liggen. Hier zijn de belangrijkste historische kenmerken van de essen: een open akkerlandschap begrensd opgaande begroeiing aan de randen waar in de ondergrond plaggenbodems en een rijk bodemarchief aanwezig zijn. Het stroomgebied van de Drentsche Aa is het enige in Nederland waar het laaglandbekenstelsel nog over grote stukken vrij meandert van boven- tot benedenloop. Met name de bovenlopen van het Anderse Diep en Amerdiep zijn gereguleerd.
Grote mate van kleinschaligheid
In het verleden kwamen in het Drensche Aa-gebied grote verschillen in schaal voor: de vergezichten op de velden, het halfopen karakter van de essen en de kleinschaligheid van de beekdalen. Tegenwoordig zijn de uitersten verdwenen en wordt de schaal gekenmerkt door veel (vrij) kleinschalige gebieden met veel lijnvormige beplanting. Daarnaast komen enerzijds enkele grote, besloten, boscomplexen voor en anderzijds enige halfopen heideontginningen met vrij weinig bebouwing. Ook de schaalkarakteristiek van de essen (open gebied omgeven door opgaande esrandbeplanting) is minder uitgesproken dan vroeger. De provincie wil de schaalkarakteristieken van beekdalen en essen waar mogelijk versterken. De essen zijn meer dan gemiddeld bebouwd maar nog steeds gemiddeld iets opener dan het totale Drentsche Aa-gebied. Boomkwekerijen komen op de essen in het Drentsche Aa-gebied niet meer voor dan gemiddeld. Dit in tegenstelling tot andere nationale landschappen.
| Kengetallen schaal en groen karakter Drentsche Aa (peiljaar 2006) | |||||
| Oppervlakte | |||||
| Totaal (ha) | Totaal (%) | Essen (%) | |||
| Nationaal Landschap Drentsche Aa | 31 823 | 3 504 ha | |||
| w.v. | (Vrij) kleinschalig gebied | 16 852 | 53,0 | 63,8 | |
| (Half)open gebied | 7 150 | 22,5 | 32,3 | ||
| Bebouwing* | 285 | 0,9 | 2,4 | ||
| Groen karakter | 8 775 | 27,6 | 5,5 | ||
| w.v. | lijnvormige beplanting | 613 806 m | 19,3 m/ha | 20,0 m/ha | |
| boomgaarden | 4 | 0,0 | 0,0 | ||
| boomkwekerijen | 127 | 0,4 | 0,4 | ||
| overige opgaande begroeiing | 8 337 | 26,2 | 4,1 | ||
| *Uitsluitend gebouwen en huizen uit de TOP10 exclusief erven, tuinen, paden, wegen die binnen de bebouwde kom voorkomen | |||||
Bronnen
- Ministeries van VROM, LNV, VenW en EZ (2006). Nota Ruimte: Ruimte voor Ontwikkeling. Deel 4: Tekst na parlementaire instemming. Ministerie VROM, Den Haag.
- Novio Consult & Strootman Landschapsarchitecten (2004). Landschapsvisie Drentsche Aa. Staatsbosbeheer. Rapportnummer 2004-1.
- Provincie Drenthe (2007). Uitvoeringsprogramma Nationaal Landschap Drentsche Aa. pMJP-Gebiedsopgave 2007 - 2013. Vastgesteld door Gedeputeerde staten van Drenthe 12 juni 2007.
- Provincie Drenthe (2008). Natuur- en landschapsdoelen in Drenthe. Integraal gebiedsplan 2008
- Spek, Th. (2004). Het Drentse esdorpenlandschap. Een historisch-geografische studie. Matrijs, Utrecht.
Relevante informatie
- Nationaal beek- en esdorpenlandschap Drentsche Aa
- Bekijk Nederland opnieuw: Nationale Landschappen
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap Drentsche Aa
- Omschrijving
- De indicatoren van kernkwaliteiten zijn:
1. Historische landschapselementen van beekdalen met vrij meanderende beken, essen en velden met bossen, heides en moderne ontginningen;
2. Grote mate van kleinschaligheid. - Verantwoordelijk instituut
- Planbureau voor de Leefomgeving, Alterra - Wageningen UR
- Berekeningswijze
- 1. Het voorkomen van de historische landschapselementen is ontleend aan bestanden van de provincie Drenthe en Alterra. De grenzen zijn met behulp van de Topgrafiscjhe Kaart 1:10 000, het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) en luchtfoto's 2006 waarnodig geactualiseerd en gedetailleerd tot op schaal 1:10.000.
2. Gegevens over bebouwing en opgaande begroeiing uit de TOP10 zijn geactualiseerd aan de hand van luchtfoto's 2006. Schaalklassen zijn berekend met behulp van het model KELK (Roos-Klein Lankhorst et al., 2004). - Basistabel
- Zie berekeningswijze
- Geografische verdeling
- Nationaal Landschap
- Andere variabelen
- Zie berekeningswijze
- Verschijningsfrequentie
- Wanneer relevant
- Achtergrondliteratuur
- Roos-Klein Lankhorst, J., S. de Vies, J. van Lith-Kranendonk, H. Dijkstra & J.M.J. Farjon (2004). Modellen voor de graadmeters landschap, beleving en recreatie: Kennismodel Effecten Landschap Kwaliteit KELK, Monitoring Schaal , BelevingsGIS. Planbureaurapporten 20. Natuurplanbureau, Vestiging Wageningen.
- Opmerking
- Nulmeting
- Betrouwbaarheidscodering
- Integrale waarneming.
Archief van deze indicator
Referentie van deze webpagina
CLO (2009). Nationaal Landschap Drentsche Aa (indicator 1486, versie 01, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.