Bestrijdingsmiddelen in de bodem
U bekijkt op dit moment een archiefversie van een afgesloten indicator. De actuele indicatorversie met de reden voor het afsluiten, kunt u via deze link bekijken.
De gehalten aan bestrijdingsmiddelen in de Nederlandse landbouwgrond zijn in veel gevallen lager dan de achtergrondwaarde. Ze overschrijden nergens de interventiewaarden.
| Stofnaam1) | β-HCH | γ-HCH | HCB | β-hepta-chloor-epoxide | Aldrin2) | Endrin | Dieldrin | α-endo-sulfan2) | Som DDT |
| Verbodsjaar3) | 1999 | 1999 | 1973 | 1978 | 1982 | 1988 | 1980 | 1990 | 1973 |
| Achtergrondwaarden4) (μg/kg) | 2 | 3 | 8,5 | 2 | 0,8 | 3,5 | 8 | 0,9 | 300 |
| Categorie | % waarnemingen boven de achtergrondwaarde in de bodemlaag 0-10 cm | ||||||||
| Melkveehouderij-zand | 6 | 30 | 0 | 1 | 0 | 0 | 14 | 0 | 0 |
| Intensieve veehouderij- | 96 | 8 | 0 | 10 | 4 | 0 | 5 | 1 | 0 |
| zand | |||||||||
| Bos-strooisel | 30 | 70 | 0 | 30 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Bos-zand | 30 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Akkerbouw-zand | 16 | 20 | 21 | 0 | 0 | 0 | 79 | 0 | 0 |
| Melkveehouderij-veen | 6 | 7 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 |
| Akkerbouw-zeeklei | 0 | 15 | 51 | 13 | 3 | 0 | 45 | 0 | 6 |
| Melkveehouderij- | 0 | 24 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 |
| rivierklei | |||||||||
| Melkveehouderij-zeeklei | 0 | 8 | 15 | 10 | 0 | 0 | 8 | 0 | 0 |
| Groenteteelt | 3 | 15 | 10 | 3 | 8 | 0 | 33 | 30 | 3 |
| Bollen | 21 | 46 | 57 | 25 | 36 | 0 | 93 | 0 | 0 |
| Diverse landbouw-löss | 15 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Bron: Bronswijk et al. (2003) en De Jong en Van der Hoek (2009). | PBL/nov11/0264 | ||||||||
| 1) De stoffen α-HCH, δ-HCH en heptachloor zijn tevens geanalyseerd, maar werden nauwelijks meer aangetroffen. 2) Alleen waarnemingen boven de detectielimiet zijn in de berekening meegenomen. Omdat de achtergrondwaarde vlak boven de detectielimiet ligt, kan het percentage overschrijdingen mogelijk hoger zijn dan aangegeven. 3) Het jaar waarin de stof in Nederland werd verboden. 4) De achtergrondwaarde is afhankelijk van het organische stofgehalte van een bodem. Weergegeven is de achtergrondwaarde voor een standaardbodem (10% organische stof). In het verleden werden streefwaarden (VROM, 2000) gebruikt. Deze zijn in 2008 vervangen door achtergrondwaarden (VROM en VW, 2007). | |||||||||
Ontwikkeling
De gehalten van een aantal inmiddels verboden persistente (langzaam afbreekbare) bestrijdingsmiddelen in de bodem liggen in een deel van Nederland boven de achtergrondwaarde. Dit geldt vooral voor Drins, HCB, β- en γ-HCH en β-hepta-chloor-epoxide.
De hoge gehalten zijn een erfenis uit het verleden toen de betreffende middelen nog gebruikt mochten worden. Hoewel de middelen nu niet meer gebruikt mogen worden zullen de gehalten in de bodem slechts langzaam afnemen omdat ze in de bodem slecht afbreekbaar zijn. Ook is het mogelijk dat een aantal middelen nog steeds via atmosferische depositie wordt aangevoerd, omdat sommige middelen elders in Europa nog wel zijn toegelaten. Opvallend is dat de achtergrondwaarde voor een aantal bestrijdingsmiddelen ook in bossen wordt overschreden.
Beleid
Het beleid is er op gericht om op lange termijn het niveau van de achtergrondwaarde niet te overschrijden. De genoemde persistente, langzaam afbreekbare middelen zijn inmiddels verboden en vervangen door middelen die sneller worden omgezet.
Relevantie
Hoge gehalten aan bestrijdingsmiddelen in de bodem van het landelijk gebied hebben een negatieve invloed op bodemecosystemen. Bestrijdingsmiddelen kunnen ook uitspoelen naar grond- en oppervlaktewater en zodoende de drinkwaterkwaliteit en oppervlaktewaterecosystemen bedreigen.
Persistente bestrijdingsmiddelen zijn stoffen die heel langzaam worden afgebroken in het milieu en vaak nog na decennia worden aangetroffen. Het gaat hier om organische chloorverbindingen zoals bijvoorbeeld drins (aldrin, dieldrin, endrin) en DDT.
Methodiek
De gegevens zijn verzameld in het Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit in de periode 1993-1997 en voor het lössgebied in het jaar 2003. De gehalten veranderen slechts langzaam zodat het gepresenteerde beeld nog actueel is.
Bronnen
- Bronswijk, J.J.B., M.S.M. Groot, P.J.M. Fest, T.C. van Leeuwen, 2003. Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit, resultaten eerste meetronde, 1993-1997. RIVM-rapport 714801031
- De Jong, C.J., K.W. van der Hoek, 2009. Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit, resultaten tweede meetronde, 1999-2003. RIVM-rapport 680718001
- VROM, 2000. Circulaire Streefwaarden en interventiewaarden bodemsanering. Staatscourant 24 februari 2000, nr. 39, pag. 8
- VROM en VW, 2007. Regeling Bodemkwaliteit. Staatscourant 20 december 2007, nr 247, pag 67. Alsmede een kleine procedurele wijziging hierin, gepubliceerd in de Staatscourant 23 december 2008, nr 249.
- Landelijk meetnet bodemkwaliteit
- RIVM Meetnetten
- Bodemkwaliteit en bodemverontreiniging: beleid
- Bodemverontreiniging en bodemsanering: begrippen en definities
- Bodemkwaliteit: het huidige beeld en de bedreigingen
- Bodemverontreiniging: risico's en effecten
- Afzet van gewasbeschermingsmiddelen, 2011-2022
- Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw per gewas, 2012-2016-2020
- Emissie van bestrijdingsmiddelen in Nederland, 1984-2000
- Uitspoeling en drainage van bestrijdingsmiddelen, 2000
Relevante informatie
- Meer informatie over bodemverontreiniging is te vinden op de site van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Bestrijdingsmiddelen in de bodem
- Omschrijving
- Percentage waarnemingen boven de achtergrondwaarde per grondgebruik/grondsoort categorie
- Verantwoordelijk instituut
- RIVM
- Berekeningswijze
- De gegevens zijn afkomstig uit de eerste meetronde van het Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (1993-1997) en voor het lössgebied uit de tweede meetronde (1999-2003). De gehalten aan bestrijdingsmiddelen veranderen slechts langzaam zodat het gepresenteerde beeld nog actueel is.
- Basistabel
- Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit (LMB)
- Geografische verdeling
- Landbouwgrond in geheel Nederland, aangevuld met boslocaties
- Andere variabelen
- Naast de bodemlaag 0-10 cm ook analyses van bodemlaag 30-50 cm
- Verschijningsfrequentie
- Alleen oneven meetrondes van LMB, dus 1x per 12 jaar
- Achtergrondliteratuur
- http:/www.rivm.nl/milieuportaal/meetnetten/bodemkwaliteit
- Opmerking
- Streefwaarden zijn in 2008 vervangen door achtergrondwaarden
- Betrouwbaarheidscodering
- B, betreft metingen
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2011). Bestrijdingsmiddelen in de bodem (indicator 0264, versie 04, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.