Ozonlaagaantastende stoffen en vervangers, mondiaal gebruik, 1980-2004

Productie en gebruik van CFK's, halonen en methylbromide

De wereldwijde productie en het gebruik van chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK's) en halonen is vanaf het eind van de jaren tachtig tot 1997 sterk gedaald (AFEAS, 2006). Vanaf 1997 is de afname van de jaarlijkse productie van CFK's gehalveerd tot gemiddeld 9% per jaar. Voor 2004 wordt de mondiale productie geraamd op 5% van de productie in het topjaar 1988 (AFEAS, 2006; UNEP, 2006).
Wereldwijd ligt er nog veel meer CFK opgeslagen in producten (koel-, isolatiesystemen) dan er gebruikt wordt. Jaarlijks lekt een deel van het koel- of isolatiemiddel uit deze systemen. Dit vertaalt zich in emissies die thans mondiaal nog steeds zo'n 150% hoger zijn dan het gebruik van CFK's en halonen. Meer terugwinning of vernietiging van CFK's en halonen uit bestaande apparatuur zou deze emissies nog fors kunnen verlagen.
Voor methylbromide, dat in industrielanden vooral gebruikt wordt als ontsmettingsmiddel van landbouwproducten en van voedingsmiddelen die geëxporteerd worden, is een reductie ten opzichte van 1991 afgesproken van 25% in 1999, 50% in 2001, 70% in 2003 en volledige stopzetting in 2005, met uitzondering van in het Protocol afgesproken zogenoemde essentiële toepassingen. In 2004 was het gebruik van methylbromide met circa 55% afgenomen ten opzichte van het basisjaar 1991. Voor de Europese Unie, Japan en de VS was de afname respectievelijk 75%, 70% en 60%. Dit is conform de internationale afspraken, als rekening wordt gehouden met het toegestane gebruik voor de genoemde essentiële toepassingen.

Ontwikkeling bij CFK-vervangers

HCFK's kunnen tijdelijk als vervanger van CFK's. Opmerkelijk is dat wereldwijd ook het gebruik hiervan vanaf 1988 meer dan verdubbeld is. Ook het gebruik van fluorkoolwaterstoffen (HFK's) is sinds 1993 gestaag toegenomen tot een hoeveelheid in 2004 van circa 40% van het gebruik van HCFK's. Het totale gebruik van CFK's, halonen en hun vervangers HCFK's en HFK's bedroeg in 2004 circa 45% van het gebruik in het topjaar 1988, terwijl het gebruik van apparatuur waarin ze toegepast werden gegroeid is.
In sommige toepassingen worden CFK's en halonen ook vervangen door perfluorkoolwaterstoffen (PFK's) en zwavelhexafluoride (SF6) (Olivier en Bakker, 2000). Dit zijn echter stoffen die ook andere toepassingen hebben dan als vervanger van CFK's of halonen. Ongeveer de helft van het vroegere gebruik van CFK's en halonen is echter vervangen door andere stoffen die geen ozonlaagaantastende of broeikasgaswerking hebben of is niet vervangen vanwege een ander, compacter productontwerp.

Beleid met betrekking tot de productie van ozonlaagaantastende stoffen

Het internationale beleid heeft tot doel de beperking of stopzetting van de productie en het gebruik van stoffen die de ozonlaag aantasten. Een groot aantal landen heeft het Montreal Protocol getekend en zich daarmee verplicht om vanaf 1996 geen CFK's meer te gebruiken. Voor ontwikkelingslanden gedlt dit vanaf 2010. Voor andere, minder gebruikte, stoffen geldt een ander uitfaseringsschema.
Omdat het gebruik door ontwikkelingslanden - en dus ook de productie - later uitgefaseerd wordt, bestaat de mogelijkheid dat voor ontwikkelingslanden bepaalde, nieuw geproduceerde stoffen toch illegaal in industrielanden gebruikt worden, omdat de kosten daarvan lager zijn dan die voor toepassing van de vervangers.
De vervangende stoffen HFK's, PFK's en SF6 hebben geen ozonlaagaantastende werking, maar dragen wel bij een het versterkte broeikaseffect en zijn daarom onderdeel van het Klimaatverdrag en het Kyoto Protocol.

Relevantie

Chloor-, broom- en stikstofverbindingen beïnvloeden de concentratie van ozon in de stratosfeer in negatieve zin. De ozonlaag beschermt het leven op de aarde tegen te hoge instraling van ultraviolet (UV)-licht.