Winning en gebruik van water door de industrie, 1976-2021
Naar schatting wordt tachtig tot negentig procent van het watergebruik door de industrie ingezet voor koeling. Door de jaarlijks wisselende koelwaterbehoefte fluctueert het gebruik van oppervlaktewater. Het gebruik van grondwater is de laatste jaren afgenomen, dit ondanks de aantrekkende economie.
Algemene ontwikkeling
Het totale watergebruik door de industrie ligt in 2021 flink onder het niveau van veertig jaar geleden. Nadat in de jaren 2013 tot en met 2015 het watergebruik verminderde, nam het gebruik in de jaren erna weer toe en is het gebruik in 2021 circa 21 procent hoger dan in 2015. Fluctuaties worden veroorzaakt door enkele bedrijven die een wisselende waterbehoefte hebben.
Trend van zoet naar zout oppervlaktewater
Het volume gewonnen zoet oppervlaktewater daalt van rond de 3 miljard m3 in 2003 met enige jaarlijkse fluctuaties naar circa 2,5 miljard m3 in 2021. Het volume gewonnen en gebruikt zout oppervlaktewater daalde tot 2009 naar minder dan 600 miljoen m3 en is sindsdien gestegen tot 760 miljoen m3 in 2021.
In 2009 bestaat het gebruik van oppervlaktewater in de industrie voor 84 procent uit zoet water. Daarna daalt dit aandeel zoet oppervlaktewater naar 77 procent in 2021.
Chemie en raffinaderijen grootste (koel)watergebruikers
Veel van het onttrokken oppervlaktewater wordt ingezet als koelwater, in het bijzonder in de chemie en bij de raffinaderijen. De raffinaderijen laten een daling zien in de laatste 10 jaar en in de chemie is er geen duidelijke trend in het gebruik van oppervlaktewater. De jaarlijkse fluctuaties in de koelwaterbehoefte zorgen voor een wisselend totaal watergebruik.
Industrie onttrekt minder grondwater
Sinds 1976 is de grondwateronttrekking met 75 procent verminderd. Met name in de beginjaren is dit een indirect gevolg van de invoering van de Wet verontreiniging oppervlaktewater in 1970. Tevens is vanaf 1980 een stringenter grondwaterbeleid gevoerd om verdroging tegen te gaan. Vanaf 1995 werd er bovendien een (rijks) grondwaterbelasting (Wet belastingen op milieugrondslag) geheven door het Rijk, hoewel deze in 2012 ook al weer is opgeheven. Daarnaast zijn er provinciale grondwaterheffingen opgelegd, die doorgaans beperkt zijn tot de grotere onttrekkingen. Beide regelingen hebben vanaf 1995 geleid tot een geleidelijke afname van de onttrekkingen. Van 2009 op 2010 is de daling sterker dan voorheen. Ten dele lijkt dit te zijn veroorzaakt door de economische crisis die in 2009 is begonnen. Sinds 2010 is de grondwateronttrekking tamelijk stabiel op een lager niveau.
Leidingwatergebruik licht toegenomen ondanks economische groei
Het leidingwatergebruik in de industrie daalt gestaag in de periode 2004 tot en met 2012 om daarna een grillige ontwikkeling te laten zien. In 2021 is het leidingwatergebruik 219 miljoen m3. Omdat de economische omvang van de sector industrie in 2021 groter is dan eerdere jaren, geldend voor de meeste industrietakken, gebruiken deze bedrijven relatief minder water ten opzichte van hun economische activiteiten. De voortgaande inspanningen van bedrijven om het watergebruik te beperken, bijvoorbeeld door het sluiten van waterkringlopen en hergebruik van proceswater, hebben tot besparingen geleid ondanks de substantiële groei van economische productieactiviteiten.
Bronnen
- CBS (2005). StatLine: Waterverbruik nijverheid, 1996 -2001. CBS, Den Haag / Heerlen.
- CBS (2009). Milieurekeningen 2008. CBS, Den Haag / Heerlen.
- CBS (2014). Environmental Accounts of the Netherlands, 2013 (Milieurekeningen 2013). CBS, Den Haag/Heerlen.
- CBS (2016). Waterstromen in de Nederlandse economie. CBS, Den Haag / Heerlen.
- CBS (2017). Physical water accounts for the Netherlands, 2014 (Waterrekeningen en Statistieken, 2014). CBS, Den Haag/Heerlen.
- CBS (2023). Statline: Watergebruik bedrijven en particuliere huishoudens; nationale rekeningen. CBS, Den Haag / Heerlen.
Relevante informatie
- Watergebruik in de land- en tuinbouw, 2001-2022
- Waterwinning en watergebruik in Nederland, 1976-2021
- CBS. Hoe gebruiken we ons water?
- CBS (2023). Waterrekeningen Nederland. CBS, Den Haag / Heerlen.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
Waterwinning en watergebruik door de industrie
- Omschrijving
De ontwikkeling van winning en gebruik van oppervlaktewater, grondwater en leidingwater ten behoeve van industriële processen (SBI C). Uitsplitsing van het watergebruik naar een aantal bedrijfstakken (alleen meest recente statistiekjaar).
- Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
- Berekeningswijze
De gegevens voor de periode vanaf 2003 zijn samengesteld op basis van opgaven in Milieujaarverslagen. Ontbrekende bedrijven in de industrie zijn bijgeschat op basis van productiecijfers. Voor de kleinere industrieën en ontbrekende bedrijven is een extrapolatie gemaakt uit de (historische) gegevens van de CBS-enquête Watervoorziening van industrie, delfstoffenwinning en elektriciteitscentrales 2001. Een uitgebreidere toelichting geeft de publicatie Milieurekeningen 2008 (CBS, 2009) en Environmental Accounts of the Netherlands, 2013 (CBS 2014).
De gegevens voor de periode tot en met 2001 zijn berekend op basis van de CBS-enquête Watervoorziening van industrie, delfstoffenwinning en elektriciteitscentrales, die om de vijf jaar werd gehouden. Tot 1991 betreft het een integrale enquête. Vanaf 1996 werd er bij de kleine bedrijven een steekproef getrokken. De vragenlijst werd toegezonden aan bedrijven met 20 of meer werknemers. Een meer uitgebreidere toelichting geeft de tabeltoelichting bij de StatLine-tabel StatLine: Waterverbruik nijverheid, 1996 -2001 (CBS, 2005).
In een recente studie worden wateraanbod en gebruik naar watertype gedetailleerd per bedrijfstak weergegeven. De gehanteerde bedrijfstakindeling hangt samen met de economische cijfers in de Nationale Rekeningen, waarmee vervolgens vergeleken kan worden. Dit maakt ook mogelijk om bijvoorbeeld waterproductiviteit voor iedere bedrijfstak, ook de kleinere, te berekenen en te vergelijken (CBS, 2023).- Basistabel
Cijfers tot en met 2001: StatLine: Waterverbruik nijverheid, 1996 -2001 (CBS, 2005).
Cijfers vanaf 2003: Statline: Watergebruik bedrijven en particuliere huishoudens; nationale rekeningen (CBS 2023).
- Geografische verdeling
Nederland
- Andere variabelen
Voor cijfers tot en met 2001: Leidingwater, water van andere bedrijven; bij onttrekkingen oppervlaktewater wordt onderscheid gemaakt tussen brak/zout en zoet water.
- Verschijningsfrequentie
Jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
Environmental Accounts of the Netherlands 2013 (CBS, 2014)
Waterstromen in de Nederlandse economie (CBS, 2016)
Physical water accounts for the Netherlands, 2014 (CBS, 2017)Water Accounts for the Netherlands (CBS, 2017)- Opmerking
De gegevens vanaf 2003 sluiten niet helemaal aan bij de gegevens voor de periode tot en met 2001. Dit is het gevolg van een andere berekeningsmethode. Dat geldt evenzeer voor de splitsing van het oppervlaktewater in een deel zoet en een deel zout. De beiden reeksen sluiten niet goed op elkaar aan. Daarom wordt alleen de reeks vanaf 2003 ge-update.
Voor recente jaren zijn de cijfers beschikbaar per gedetailleerde bedrijfstak in fysieke aanbod en gebruik tabellen.- Betrouwbaarheidscodering
- Schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2023). Winning en gebruik van water door de industrie, 1976-2021 (indicator 0018, versie 17, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.