Aantal bedreigde en verdwenen soorten in Nederland, per 2024
Soorten die zodanig achteruit gaan dat ze bedreigd worden in hun voortbestaan en soorten die inmiddels verdwenen zijn, worden opgenomen in de Rode Lijst.
Vaststellen Rode Lijsten
Rode lijsten worden per soortgroep eens in de circa tien jaar opgesteld. Naarmate een soort sterker achteruitgaat en zeldzamer wordt, wordt aan de soort een zwaardere Rode Lijst status toegekend. De volgende statussen worden onderscheiden: thans niet bedreigd (TNB), gevoelig (GE), kwetsbaar (KW), bedreigd (BE), ernstig bedreigd (EB), verdwenen (VN) en onvoldoende gegevens (OG).
Van 19 soortgroepen (voor vissen alleen voor zoetwatervissen) is inmiddels een officiële Rode Lijst opgesteld waarin de Rode Lijst status voor iedere inheemse en ingeburgerde soort die tot de groep behoort en waarvoor voldoende gegevens beschikbaar zijn, is vastgesteld. Dit zijn soorten die zich minimaal tien aaneengesloten jaren voortgeplant hebben in Nederland. Ingeburgerde soorten hebben zich met behulp van de mens in Nederland gevestigd.
De status van iedere soort is officieel vastgelegd middels een mededeling in de Staatscourant. Van veel van deze 19 soortgroepen is inmiddels al een tweede Rode Lijst opgesteld en is de officiële status, indien de mate van bedreiging daar aanleiding toe gaf, herzien in de Staatscourant. Onder Bronnen (hieronder) staan zowel de basisrapporten Rode Lijsten als de mededelingen in de Staatscourant van de 19 soortgroepen vermeld.
De Rode Lijst Zweefvliegen is voor het eerst opgesteld in 2024 en in oktober 2024 in de Staatscourant gepubliceerd. De Rode Lijsten Amfibieën en Reptielen zijn het meest recent herzien. Eind 2023 is het basis rapport (beide soortgroepen in hetzelfde basisrapport) door RAVON (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland) opgesteld en in oktober 2024 zijn de soorten in de Staatscourant gepubliceerd.
Bedreigde en verdwenen soorten
In elk van de 19 soortgroepen blijkt ten minste één derde van de soorten op de Rode Lijst te staan met een bedreigde of verdwenen status. In sommige soortgroepen is dit aandeel aanzienlijk hoger. Bij reptielen zijn dit 5 van de 7 soorten (71%); bij dagvlinders 47 van de 76 (62%); bij steenvliegen 19 van de 33 (58%); bij bijen 181 van de 331 (55%); bij korstmossen 389 van de 727 (54%), en bij mossen 246 van de 517 (48%; zie achterliggende tabel).
Bij dagvlinders, steenvliegen, bijen en haften zijn relatief veel soorten geheel uit Nederland verdwenen. Veel bedreigde soorten zijn overigens niet wettelijk beschermd.
Trend in Rode Lijstsoorten
De mate waarin een soort bedreigd wordt, kan na verloop van tijd veranderen. En verdwenen soorten kunnen terugkeren. Door officiële Rode lijsten te actualiseren is vast te stellen of het aantal bedreigde en verdwenen soorten toe- of afneemt. Omdat de Rode Lijsten slechts eens in de circa 10 jaar verschijnen, is niet snel een actueel beeld van het verloop in het aantal bedreigde en verdwenen soorten te verkrijgen. Door jaarlijks "virtueel" Rode Lijsten op te stellen, ruwweg op dezelfde wijze als waarop officiële Rode Lijsten gemaakt worden, is het wel mogelijk om de trend in het aantal Rode Lijstsoorten jaarlijks te bepalen. Zie verder de Rode Lijst Indicator.
Bronnen
- Arnolds, E., & Veerkamp, M. (2008). Basisrapport Rode Lijst Paddenstoelen. Nederlandse Mycologische Vereniging, Utrecht. PDF’s
- De Bruyne, R. H., Wallbrink, H., & Gmelig Meyling A. W. (2003). Bedreigde en verdwenen land- en zoetwaterweekdieren in Nederland (Mollusca). Basisrapport met voorstel voor de Rode Lijst. EIS-Nederland en ANEMOON. Leiden/Heemstede.
- Creemers, R. C. M., Van Delft, J. J. C. W., & Herder, J. E. (2023). Basisrapport Rode Lijsten Amfibieën en Reptielen volgens Nederlandse en IUCN-criteria. RAVON Rapport 2021.043.
- EZ (2015). Besluit van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 15 oktober 2015, DGAN-PDJNG / 15129301, houdende vaststelling van geactualiseerde Rode lijsten flora en fauna. Staatscourant 2015 nr. 36471. [mossen, vaatplanten, libellen, sprinkhanen en krekels, vissen]
- Gmelig Meyling, A. W., & Van Moorsel, G. W. N. M. (2013). Aanbevelingen voor aanpassingen Rode Lijst mariene vissen. Achtergronddocument voor het supplement bij het Basisrapport Rode Lijst Vissen. Stichting ANEMOON en Ecosub, Lisse/Heemstede.
- Kranenbarg, J., & Spikmans, F. (2013). Achtergronddocument Rode Lijst Vissen 2011. Zoetwatervissen. Stichting RAVON, Nijmegen.
- LNV (2004). Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 4 november 2004, nr. TRCJZ/2004/5727, houdende vaststelling van Rode lijsten flora en fauna. Staatscourant 2004 nr. 218. [haften, kokerjuffers, platwormen en steenvliegen]
- LNV (2009). Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 28 augustus 2009, nr. 25344, houdende vaststelling van geactualiseerde Rode lijsten flora en fauna. Staatscourant 2009 nr. 13201. [paddenstoelen]
- LNV (2017). Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 18 november 2017, nr. 17174206, houdende vaststelling van een geactualiseerde Rode Lijst Vogels. Staatscourant 2017 nr. 68427.
- LNV (2018). Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 24 april 2018 nummer 18072244, houdende vaststelling van een geactualiseerde Rode Lijst Bijen. Staatscourant 2018 nr. 24897.
- LNV (2019). Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 22 februari 2019, DGNVLG/19045629, houdende vaststelling van een geactualiseerde Rode Lijst Dagvlinders. Staatscourant 2019 nr. 12182.
- LNV (2020). Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 14 oktober 2020, DGNVLG/20246331, houdende vaststelling van een geactualiseerde Rode Lijst Zoogdieren. Staatscourant 2020 nr. 56788.
- LNV (2024) HERDRUK Vaststelling van de geactualiseerde Rode Lijst Korstmossen 2024. Staatscourant 2024 nr. 7385-n1.
- LVVN (2024) Besluit van de Staatssecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur van 18-09-2024, 86650193, houdende vaststelling van een geactualiseerde Rode Lijst Zweefvliegen. Staatscourant 2024 nr. 31753.
- LVVN (2024) Besluit van de Staatssecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur van 18-09-2024, 86650613, houdende vaststelling van een geactualiseerde Rode Lijst Reptielen. Staatscourant 2024 nr. 31756.
- LVVN (2024) Besluit van de Staatssecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur van 18-09-2024, 86652983, houdende vaststelling van een geactualiseerde Rode Lijst Amfibieën. Staatscourant 2024 nr. 31759.
- Reemer, M. (2012). Basisrapport Rode Lijst Sprinkhanen en krekels. Rapportnummer EIS2012-03. EIS Kenniscentrum Insecten, Leiden.
- Reemer, M. (2018). Basisrapport voor de Rode Lijst Bijen. Rapportnummer EIS2018-06. EIS Kenniscentrum Insecten, Leiden.
- Reemer, M., Smit, J. T., & Zeegers, T. (2024). Basisrapport voor de Rode Lijst Zweefvliegen 2023. Rapportnummer EIS2024-03. EIS Kenniscentrum Insecten, Leiden.
- Siebel, H. N., Bijlsma, R. J., & Sparrius, L. B. (2013). Basisrapport voor de Rode Lijst Mossen 2012. BLWG Rapport 14. Bryologische en Lichenologische Werkgroep, Oude-Tonge.
- Sparrius, L. B., Odé, B., & Beringen, R. (2014). Basisrapport voor de Rode Lijst Vaatplanten 2012 volgens Nederlandse en IUCN-criteria. FLORON-rapport 57. Floristisch Onderzoek Nederland, Nijmegen.
- Sparrius, L., Van der Kolk, H.-J., & Van Herk, K. (2023). Basisrapport Rode Lijst Korstmossen 2022 volgens Nederlandse en IUCN-criteria. BLWG-rapport 35. Bryologische en Lichenologische Werkgroep, Utrecht.
- Termaat, T., & Kalkman, V. J. (2011). Basisrapport Rode Lijst Libellen volgens Nederlandse en IUCN-criteria. Rapport VS2011.05. De Vlinderstichting, Wageningen.
- Tien, N., Heessen, H., Kranenbarg, J. & Trapman, B. (2016). Rode Lijst vissen 2011; Achtergronddocument Zoutwatervissen. IMARES rapport C021/16. IMARES WUR, Wageningen.
- Van Kleunen, A., Foppen, R., & Van Turnhout, C. (2017). Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels 2016 volgens Nederlandse en IUCN-criteria. Sovon-rapport 2017/34. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
- Van Norren, E., Dekker, J., & Limpens, H. 2020. Basisrapport Rode Lijst Zoogdieren 2020 volgens Nederlandse en IUCN-criteria. Rapport 2019.026. Zoogdiervereniging, Nijmegen.
- Van Swaay, C. A. M. (2019). Basisrapport Rode Lijst Dagvlinders 2019 volgens Nederlandse en IUCN-criteria. Rapport VS2019-001, De Vlinderstichting. Wageningen.
- Verdonschot, P. F. M, Higler, L. W. G., Nijboer, R. C., & Van den Hoek, Tj. H. (2003). Naar een doelsoortenlijst van aquatische macrofauna in Nederland; Platwormen (Tricladida), Steenvliegen (Plecoptera), Haften (Ephemeroptera) en Kokerjuffers (Trichoptera). Alterra-rapport 858, Wageningen.
Relevante informatie
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
Aantal bedreigde en verdwenen soorten
- Omschrijving
Aantal soorten per categorie dat is verdwenen of bedreigd volgens officieel vastgestelde Rode Lijsten.
- Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek
- Berekeningswijze
De grafiek geeft per soortgroep het percentage soorten per Rode Lijst categorie weer van het totaal aantal beschouwde soorten van de soortgroep. De mate van bedreiging is overgenomen uit de bijbehorende, meest actuele Rode Lijsten die in de basisrapporten per soortgroep zijn gepubliceerd en officieel zijn na publicatie in de Staatscourant.
Voor de recente Rode Lijst Vissen ontbreekt een definitief basisrapport voor de zoutwatervissen. Er zijn wel twee deelrapporten opgesteld (Gmelig Meyling & Van Moorsel, 2013 en Tien et al., 2016).
De Rode Lijst status van een soort hangt af van de actuele zeldzaamheid van een soort en van de trend sinds circa 1950 (zie de basisrapporten voor details betreffende het bepalen van de status). De werkwijze verschilt van de internationaal gangbare IUCN-methode waarin de trend in de laatste tien jaar sterk bepalend is voor de Rode Lijst status van een soort.
- Basistabel
De aantallen soorten per categorie per soortgroep zijn te vinden in het cijferdocument bij de figuur.
- Geografische verdeling
Nederland
- Andere variabelen
Geen
- Verschijningsfrequentie
Onregelmatig (update bij verschijning van een nieuwe Rode Lijst)
- Opmerking
Versies van deze indicator van voor 2024 bevatten ook Rode Lijsten die niet officieel zijn vastgesteld.
Versies van deze indicator van voor 2024 bevatten vergelijkingen met Rode Lijsten van andere landen. Daar wordt echter de IUCN-methode gebruikt die niet direct is te vergelijken met de in Nederland gebruikte methode.
- Betrouwbaarheidscodering
A. De Rode Lijststatus van elke soort is in de Staatscourant vastgelegd en daarmee gaat het om een integrale telling.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2024). Aantal bedreigde en verdwenen soorten in Nederland, per 2024 (indicator 1052, versie 19, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
