Beschermingsstatus van dieren en planten, 2018
De wettelijke bescherming van soorten komt niet altijd overeen met hun bedreiging.
Bescherming en bedreiging
De wettelijke bescherming van soorten spoort niet steeds met de bedreiging. Er zijn soorten beschermd die niet worden bedreigd in hun voortbestaan. Zo zijn bijna alle soorten vogels, amfibieën en zoogdieren beschermd, maar met veel van die soorten gaat het goed. En andersom geldt dat er bedreigde soorten zijn die niet beschermd worden. Zo zijn er geen paddenstoelen en korstmossen die wettelijke bescherming genieten, maar zijn er wel veel soorten waarmee het slecht gaat.
Rode lijsten
Soorten komen op een Rode Lijst als ze bedreigd zijn, dat wil zeggen op basis van een negatieve trend en/of zeldzaamheid.
Van een aantal groepen dieren zijn geen Rode Lijsten opgesteld, van deze groepen is daarom niet vastgesteld hoe het met eventueel beschermde soorten gaat. Van twee groepen zonder Rode Lijst zijn wel enkele soorten wettelijk beschermd, namelijk vijf soorten kevers en één soort kreeft.
Flora- en faunawet
Door de Flora- en faunawet werden alle vogels, amfibieën, reptielen, vleermuizen en bijna alle andere zoogdieren wettelijk beschermd. Verder werden een aantal vaatplanten, vissen en enige andere diersoorten beschermd. Deze wet gold tot en met 31 december 2016.
Wet natuurbescherming
Op 1 januari 2017 werd de Wet natuurbescherming van kracht. Als gevolg hiervan verloren een aantal soorten de wettelijke bescherming die zij onder de Flora- en faunawet genoten. Dit geldt met name voor een aantal soorten mieren, vissen (met name zoutwatervissen) en planten. Daar staat tegenover dat een aantal andere soorten juist bescherming kregen. Een aantal soorten libellen bijvoorbeeld, maar ook één haftensoort en een tweetal mossensoorten. Binnen de groep van zoogdieren waren er ook wat verschuivingen.
Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn
Volgens de Vogelrichtlijn zijn alle Europese inheemse vogels beschermd. Volgens de Habitatrichtlijn dienen alle soorten van bijlage IV van deze richtlijn op nationaal niveau wettelijk beschermd te worden. Alle soorten van bijlage IV zijn dan ook opgenomen in de Wet natuurbescherming. Op een paar uitzonderingen na geldt dat ook voor de soorten die vermeld worden op de andere bijlagen (II en V).
Bronnen
- Aptroot, A., C.M. van Herk & L.B. Sparrius (2011). Basisrapport voor de Rode Lijst Korstmossen. BLWG Rapport 12. BLWG, Oude-Tonge.
- Arnolds, E. & M. Veerkamp (2008). Basisrapport Rode Lijst Paddenstoelen. Nederlandse Mycologische Vereniging, Utrecht.
- Bruyne, R.H. de, H. Wallbrink & A.W. Gmelig Meyling (2003). Bedreigde en verdwenen land en zoetwatermollusken in Nederland (Mollusca). Stichting European Invertebrate Survey - Nederland & Stichting ANEMOON, Leiden / Heemstede.
- Delft, J.J.C.W. van, R.C.M. Creemers & A.M. Spitzen-van der Sluijs (2007). Basisrapport Rode Lijst Amfibieën en Reptielen volgens Nederlandse en IUCN-criteria. Stichting RAVON, Nijmegen.
- Kleunen A. van, R. Foppen & C. van Turnhout (2017). Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels 2016 volgens Nederlandse en IUCN-criteria. Sovon-rapport 2017/34. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
- Kranenbarg, J. & F. Spikmans (2013). Achtergronddocument Rode Lijst Vissen 2011. Zoetwatervissen. Stichting RAVON, Nijmegen.
- Ministerie van Economische Zaken (2016). Soortenbescherming bij ruimtelijke ingrepen, versie 1.3. Ministerie van Economische Zaken, Den Haag.
- Reemer, M (2012). Basisrapport Rode Lijst Sprinkhanen en krekels. EIS-Nederland, Leiden.
- Reemer, M (2018). Basisrapport voor de Rode Lijst Bijen. Rapport EIS2018-06. EIS Kenniscentrum Insecten, Leiden.
- Siebel, H.N., R.J. Bijlsma & L.B. Sparrius (2013). Basisrapport voor de Rode Lijst Mossen 2012. BLWG Rapport 14. BLWG, Oude-Tonge.
- Sparrius, L.B., B. Odé & R. Beringen (2014). Basisrapport Rode Lijst Vaatplanten 2012 volgens Nederlandse en IUCN-criteria. FLORON Rapport 57. FLORON, Nijmegen.
- Swaay, C.A.M. van (2006). Basisrapport Rode Lijst Dagvlinders. Rapport VS2006.002, De Vlinderstichting, Wageningen.
- Termaat, T. & V.J. Kalkman (2011). Basisrapport Rode Lijst Libellen volgens Nederlandse en IUCN-criteria. Rapport VS2011.015, De Vlinderstichting, Wageningen.
- Tien, N., H. Heessen, J. Kranenbarg & B. Trapman (2016). Rode Lijst vissen 2011; Achtergronddocument Zoutwatervissen. IMARES Wageningen UR (University & Research centre), IMARES rapport C021/16, Wageningen.
- Verdonschot, P.F.M., L.W.G. Higler, R.C. Nijboer & Tj.H. van den Hoek (2003). Naar een doelsoortenlijst van aquatische macrofauna in Nederland. Alterra-rapport 858, Alterra, Wageningen.
- Zoogdiervereniging VZZ (2007). Basisrapport voor de Rode Lijst Zoogdieren volgens Nederlandse en IUCN-criteria. VZZ rapport 2006.027. Tweede, herziene druk. Zoogdiervereniging VZZ, Arnhem.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Beschermingsstatus van dieren en planten.
- Omschrijving
- Percentage soorten, uitgesplitst naar soortgroep, dat bedreigd wordt (volgens Rode Lijst) en percentage soorten dat wettelijk beschermd wordt (eveneens uitgesplitst naar soortgroep).
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek
- Berekeningswijze
- De mate van bedreiging en bescherming van een soortgroep is weergegeven als percentage van het totale aantal soorten van de groep in Nederland. Dat totale aantal is gelijk aan het aantal beschouwde soorten, inclusief de soorten waarvoor onvoldoende gegevens beschikbaar waren voor het bepalen van een status, op de meest actuele Rode Lijst van de soortgroep. Uitzondering hierop vormen de paddenstoelen.
In geval van de Habitatrichtlijn is uitgegaan van het aantal soorten op bijlage IV. In geval van Rode Lijsten is uitgegaan van de formeel in de Staatscourant gepubliceerde Rode Lijsten. - Basistabel
- Zie tabblad figuurdata onder download figuurdata
- Geografische verdeling
- Nederland
- Verschijningsfrequentie
- Onregelmatig
- Opmerking
- Voor een beperkt aantal, voornamelijk bedreigde, soorten zijn destijds soortbeschermingsplannen gemaakt. Dit is geen beleidsthema meer, daarom is deze categorie niet meer in deze indicator opgenomen.
- Betrouwbaarheidscodering
- Integrale waarneming.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2018). Beschermingsstatus van dieren en planten, 2018 (indicator 1323, versie 06, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
