Verduurzaming van handelsketens, 1985 - 2012

Nederland één van de koplopers in verduurzaming internationale handelsketens

Koffie, vis, hout, chocola en andere producten hebben steeds vaker een duurzaamheidskeurmerk. Nederlandse marktpartijen hebben uit eigen beweging meegewerkt aan het stimuleren van duurzame productie en handel, door het certificeren van hun toeleveringsketen van grondstoffen. Daarvoor gebruiken ze internationaal breed gedragen duurzaamheidsstandaarden en keurmerken, zoals MSC voor duurzaam gevangen vis of FSC voor duurzaam geoogst hout. Zo'n keurmerk belooft de consument bijvoorbeeld dat de boer een eerlijke prijs heeft gekregen en dat bij de productie van grondstoffen zorgvuldig is omgegaan met natuur en milieu.
Het marktaandeel in Nederland in 2011 van gecertificeerd hout bedraagt 66%, de aandelen duurzame koffie en gevangen vis respectievelijk 40% en 29% (zie tabOverzichtsgrafiek). Voor een aantal agro-grondstoffen, zoals soja en palmolie, zijn pas recenter duurzaamheidsstandaarden beschikbaar. Het aandeel duurzame palmolie in het industrieel verbruik is in Nederland snel gegroeid sinds de introductie van de RSPO-productiestandaard, en bedraagt in 2012 41 %. Het aandeel duurzame soja in industrieel verbruik bleef hier met ongeveer 7 % in 2011 nog bij achter; maar in 2012 en 2013 is met name de inkoop van RTRS-soja sterk gestegen. Kweekvis maakt een steeds groter deel uit van de consumptie maar de certificering daarvan is nog maar net op gang (van Oorschot et al. 2015). Er wordt overigens door de verschillende brancheorganisaties en maatschappelijke partijen niet op dezelfde manier over duurzame aandelen in consumptie en verbruik gerapporteerd. Het CBS werkt aan een meer uniforme methode (CBS, 2013).
De Nederlandse overheid heeft in dit proces vooral een faciliterende en stimulerende rol gespeeld, door financiële ondersteuning van vrijwillige initiatieven, door het eigen inkoopbeleid, en het sluiten van intentieverklaringen met marktpartijen. De betrokken partijen hebben een belangrijke stap gezet in het verduurzamingsproces, maar stuiten nu op financiële, bestuurlijke en andere belemmeringen. Nederland loopt met het verduurzamen van internationale handelsketens voorop, samen met het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Denemarken en Zweden. Deze landen hebben voor sommige grondstoffen vergelijkbare duurzame marktaandelen, of hebben vergelijkbare initiatieven opgezet om de ontwikkeling en het gebruik van duurzame productiestandaarden te stimuleren (PBL, 2013).

Nog te weinig bekend over de effecten van keurmerken voor duurzame productie en handel

Er is overigens nog te weinig bekend of certificering in productiegebieden ook echt leidt tot betere arbeids- en milieuomstandigheden, hogere inkomsten voor boeren, of behoud van biodiversiteit. Er zijn wel allerlei voorbeelden bekend van positieve effecten die certificering lokaal oplevert. Maar tegenover rapportages over een betere inkomenspositie van boeren of veiligheid van bosarbeiders staan ook signalen over bijvoorbeeld het uitsluiten van ongeorganiseerde of arme boeren die niet aan duurzaamheidseisen kunnen voldoen. Meer volledige en systematisch verzamelde informatie is nodig om de bijdrage van keurmerken en duurzame productiestandaarden aan het oplossen van een aantal mondiale problemen te kunnen aangeven (PBL, 2013).