Zwarte zee-eend en spisulavisserij; 1986-2013
U bekijkt op dit moment een afgesloten indicator. Deze indicator wordt niet meer bijgewerkt. De reden hiervoor staat hieronder vermeld. De archiefversies van deze indicator (indien aanwezig) zijn nog wel beschikbaar.
Deze indicator is afgesloten. Informatie over de zwarte zee-eend vindt u in de volgende indicator:
De zwarte zee-eend komt voornamelijk in de kustzone voor waar hij leeft van ingegraven tweekleppige schelpdieren. De soort neemt de laatste jaren af. Sinds 2000 is de schelpdierengemeenschap voor de Nederlandse kust in belangrijke mate veranderd door het verdwijnen van Spisula en door dominantie van de Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus).
Verspreiding zwarte zee-eend
Het voorkomen van zwarte zee-eenden in Nederland is vrijwel beperkt tot de kustzone, vooral voor de Waddenkust. Het tweede belangrijke gebied is de Voordelta, waar vooral in het voorjaar enkele duizenden vogels kunnen verblijven. Het relatief kleine ondiepe gebied voor de Noord-Hollandse kust ter hoogte van Petten is ook van belang. Deze duikeenden leven van ingegraven tweekleppige schelpdieren op de zeebodem, tot maximaal 20 meter diepte. In de jaren negentig van de vorige eeuw was de halfgeknotte strandschelp (Spisula' substruncata) de belangrijkste voedselbron, maar gelijktijdig met de kolonisatie door de Amerikaanse zwaardschede is Spisula sterk afgenomen. Er zijn sterke aanwijzingen dat de kleine individuen van Ensis nu de belangrijkste voedselbron vormen voor de eenden. De verspreiding van de zwarte zee-eenden in Nederland is nagenoeg onveranderd, terwijl in het buitenland (België, Duitsland en het kernoverwinteringsgebied Denemarken) de verspreiding wel onder invloed van Ensis lijkt te zijn veranderd.
Trend zwarte zee-eend
De aantallen die jaarlijks in Nederland overwinteren fluctueren sterk. In de periode 1986-2013 zijn gemiddeld ongeveer 53.000 exemplaren geteld, waarbij het aantal in de laatste tien jaar op 29.000 lag. Tot 2008 nemen de aantallen af, maar vanaf dat jaar vindt een toename plaats. De daling in de eerste periode lijkt in eerste instantie veroorzaakt te zijn door een verminderd aanbod van de halfgeknotte strandschelp, maar mogelijk is dat ook een verschuiving in verspreiding binnen Europa door de klimaatsverandering een rol speelt. Ook de negatieve effecten door een intensivering van vaarbewegingen door verschillende menselijke activiteiten voor onze kust kunnen mogelijk een rol spelen.
Invloed schelpdiervisserij
Omdat in de negentiger jaren van de vorige eeuw de Spisula-bestanden in de kustzone laag waren, is de commerciële spisula-visserij langs de Waddenkust in 1999 verboden om de zwarte zee-eend te beschermen. Ondanks deze maatregel ging Spisula verder achteruit.
Bronnen
- Arts, F.A. (2014). Midwintertelling van zee-eenden in de Waddenzee en Nederlandse kustwateren in november 2013 en januari 2014. Rapport RWS Centrale informatievoorziening, BM 14.17.
- Hornman, M., Hustings, F., K. Koffijberg, O. Klaasen, E. van Winden, Sovon Ganzen- en Zwanenwerkgroep en L. Soldaat (2013). Watervogels in Nederland in 2010/2011. Sovonrapport 2013/02. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
- Prins, T.C., Boon, A.R., Reinders, J., Kuijper, C., Hendriksen, G., Holzhauer, H., Langenberg, V.T., Craeijmeersch, J.A.M., Tulp, I.Y.M., Poot, M.J.M., Seegers, H.C.M., Adema, J., Kolff, G.H. van der (2014). PMR Monitoring natuurcompensatie Voordelta : eindrapport 1e fase 2009-2013. Rapport Deltares 1200672-000-ZKS-0042.
- Tulp, I.Y.M.; Craeymeersch, J.A.M.; Leopold, M.F.; Damme, C.J.G. van; Fey-Hofstede, F.E.; Verdaat, J.P. (2010). The role of the invasive bivalve Ensis directus as food source for fish and birds in the Dutch coastal zone. Estuarine Coastal and Shelf Science 90(3):116 - 128
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Zwarte zee-eend en spisulavisserij
- Omschrijving
- Verspreiding en populatie-ontwikkeling van de zwarte zee-eend
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek
- Berekeningswijze
- De grafiek is gebaseerd op midwintertellingen door Rijkswaterstaat.
- Basistabel
- zie tabblad figuurdata onder download figuurdata
- Geografische verdeling
- Nederland (trend) en verspreiding Waddengebied e.o.
- Verschijningsfrequentie
- jaarlijks (trend) en onregelmatig (verspreiding)
- Achtergrondliteratuur
- Arts, F.A. (2014). Midwintertelling van zee-eenden in de Waddenzee en Nederlandse kustwateren in november 2013 en januari 2014. Rapport RWS Centrale informatievoorziening, BM 14.17
- Opmerking
- Zwarte zee-eend foerageerde in de negentiger jaren vooral op Spisula subtruncata - Halfgeknotte strandschelp. Tegenwoordig is het vooral kleine Ensis dat op het menu staat. Indien aanwezig lijken bij afwezigheid van Spisula alternatieve 'kleine tweekleppigen' als Abra alba nog steeds geprefereerd te worden boven de moeilijk inslikbare Ensis (door de lange vorm).
- Betrouwbaarheidscodering
- C. Schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2015). Zwarte zee-eend en spisulavisserij; 1986-2013 (indicator 1248, versie 10, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.