Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater, 1986-2009
U bekijkt op dit moment een archiefversie van een afgesloten indicator. De actuele indicatorversie met de reden voor het afsluiten, kunt u via deze link bekijken.
De lozingen van stikstof en fosfor zijn tussen 1986 en 2009 aanzienlijk gedaald. De ophoping van deze stoffen in het milieu wordt in belangrijke mate bepaald door de aan- en afvoer via rivieren.
| 1986 | 1990 | 2000 | 2005 | 2007 | 2008 | 2009 | |||
| miljoen kg N | |||||||||
| Stikstof | |||||||||
| Totale aanvoer | 683 | 494 | 438 | 330 | 392 | 332 | 300 | ||
| Grensoverschrijdende rivieren | 540 | 362 | 312 | 252 | 281 | 248 | 220 | ||
| Lozingen 1) | |||||||||
| industrie | 23 | 18 | 6 | 4 | 4 | 4 | 4 | ||
| huishoudens | 36 | 36 | 23 | 18 | 14 | 13 | 12 | ||
| landbouw 2) | 6 | 6 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | ||
| Landbouwgrond 3) | 52 | 49 | 73 | 38 | 71 | 47 | 47 | ||
| Overige grond 3) | 11 | 5 | 10 | 5 | 9 | 7 | 7 | ||
| Depositie 4) | 15 | 18 | 11 | 10 | 10 | 10 | 7 | ||
| Totale afvoer | 683 | 494 | 438 | 330 | 392 | 332 | 300 | ||
| Naar zee (via rivieren) 5) | 550 | 343 | 339 | 233 | 294 | 246 | 223 | ||
| Baggerspecie | 7 | 6 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | ||
| Ophoping (accumulatie) | 126 | 145 | 96 | 94 | 95 | 83 | 74 | ||
| miljoen kg P | |||||||||
| Fosfor | |||||||||
| Totale aanvoer | 77 | 44 | 26 | 16 | 18 | 19 | 15 | ||
| Grensoverschrijdende rivieren | 46 | 20 | 17 | 10 | 11 | 13 | 9 | ||
| Lozingen 1) | |||||||||
| industrie | 15 | 16 | 2,2 | 1,0 | 0,9 | 1 | 0,8 | ||
| huishoudens | 11 | 4 | 2,1 | 1,8 | 1,7 | 1,6 | 1,5 | ||
| landbouw 2) | 0,5 | 0,5 | 0,2 | 0,2 | 0,2 | 0,1 | 0,1 | ||
| Landbouwgrond 3) | 2,8 | 2,4 | 3,8 | 2,6 | 4,1 | 3,1 | 3,1 | ||
| Overige grond 3) | 0,4 | 0,3 | 0,5 | 0,4 | 0,5 | 0,4 | 0,4 | ||
| Depositie | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| Totale afvoer | 77 | 44 | 26 | 16 | 18 | 19 | 15 | ||
| Naar zee (via rivieren) 5) | 42 | 23 | 18 | 10 | 14 | 13 | 15 | ||
| Baggerspecie | 6 | 5 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | ||
| Ophoping (accumulatie) | 29 | 16 | 5 | 4 | 2 | 4 | -2 | ||
| Bron: CBS (2011). | CBS/aug11/0194 | ||||||||
| 1) Exclusief lozingen op zee. 2) Emissies naar water door het meemesten van sloten en lozingen in het spui- en drainagewater uit de glastuinbouw. 3) Uit- en afspoeling volgens Modelberekeningen (STONE 2.3) (Emissieregistratie, 2011). 4) Gebaseerd op een zoetwateroppervlak van 0,36 miljoen ha en een gemiddelde natte en droge depositie van 20 kg N/ha in 2009. 5) Bron: Ospar Commission. | |||||||||
Ontwikkeling lozingen op oppervlaktewater
Tussen 1986 en 2009 zijn de lozingen op het oppervlaktewater flink afgenomen: de lozing van stikstof met 71 procent en de lozing van fosfor met ruim 90 procent. Door saneringen bij diverse bedrijven en aanpassing van productieprocessen bedroeg de afname in de industrie voor stikstof ruim 80 procent en voor fosfor 95 procent. Bij de huishoudens is de daling, voor stikstof 67 procent en bij fosfor 86 procent, vooral het gevolg van aanpassingen bij rioolwaterzuiveringsinrichtingen voor stikstof- en fosfaatverwijdering en de invoering van fosfaatvrije wasmiddelen.
Toelichting ophoping
Veranderingen in de emissie zijn niet altijd terug te zien in de ophoping. De aan- en afvoer via rivieren wordt in belangrijke mate bepaald door het weer. In jaren met veel regen is de accumulatie laag doordat er meer nutriënten worden afgevoerd.
Beleidsdoel
Om aan de Europese Nitraatrichtlijn te kunnen voldoen, moet de uitspoeling van nutriënten uit de landbouw omlaag. Strengere wetgeving, onder meer via het mineralenaangiftesysteem (MINAS) (tot en met 2005) en de nieuwe Meststoffenwet (vanaf 1 januari 2006), moet de overschotten uit de landbouw verder terugdringen.
Bronnen
- CBS (2006). Balansen van mineralen en zware metalen. CBS, Voorburg / Heerlen.
- CBS (2011). StatLine: Stikstof en fosfor in Nederland. CBS, Den Haag / Heerlen.
- Emissieregistratie (2011). Website van de Emissieregistratie. Planbureau voor de Leefomgeving, Bilthoven; CBS, Den Haag / Heerlen; RIZA, Lelystad; EC-LNV, Den Haag; Agentschap NL, Utrecht en TNO-MEP, Apeldoorn.
- OSPAR Commission (2011). Annual report on riverine inputs and direct discharges to Convention waters during the year 2009 by the Netherlands. OSPAR, London.
Relevante informatie
- Meer informatie over stikstof- en fosforoverschotten is te vinden in de website van de Emissieregistratie en in de databank StatLine van het CBS.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater
- Omschrijving
- Ontwikkeling van de aanvoer (via grensoverschrijdende rivieren, lozingen, landbouwgrond, overige grond en depositie) en afvoer (via rivieren naar de zee, via baggerspecie, ophoping) van de nutriënten stikstof en fosfor voor zoet oppervlaktewater.
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
- Berekeningswijze
- Voor de berekening van de accumulatie worden gegevens gebruikt uit diverse CBS-statistieken zoals milieustatistieken (dierlijke mest, afvalwater, luchtemissies en afvalstoffen). Ook is een deel van de basisgegevens afkomstig uit externe bronnen zoals Emissieregistratie, Planbureau voor de Leefomgeving en Rijkswaterstaat-Waterdienst (voorheen RIZA). Tenslotte wordt informatie geput uit literatuuronderzoek en worden enkele bedrijven telefonisch en/of schriftelijk benaderd voor gegevensverstrekking.
Meer informatie over de berekeningsmethode geeft het artikel Balansen van mineralen en zware metalen (CBS, 2006) en de website van de Emissieregistratie (meta-informatie) (Emissieregistratie, 2011). - Basistabel
- StatLine: Stikstof en fosfor in Nederland (CBS, 2011);
Website van de Emissieregistratie (Emissieregistratie, 2011). - Geografische verdeling
- Nederland
- Verschijningsfrequentie
- Jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
- Balansen van mineralen en zware metalen (CBS, 2006) (korte methodenbeschrijving);
Website van de Emissieregistratie (Emissieregistratie, 2011). - Opmerking
- Als gevolg van nieuwe inzichten zijn voor de jaren vanaf 2000 de gegevens over de lozingen door de landbouw gewijzigd ten opzichte van de gegevens in de vorige versie van deze indicator. Deze aanpassingen hebben tevens een wijziging van de gegevens over de totale aanvoer en afvoer, alsmede van de gegevens over de ophoping tot gevolg.
- Betrouwbaarheidscodering
- C (schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd).
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2011). Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater, 1986-2009 (indicator 0194, versie 12, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.