Achteruitgang paling (glasaal)

Levenscyclus van de paling (aal)

De aal of paling groeit op in zoet water en trekt als volwassen dier naar zee om zich voort te planten. De paaiplaatsen liggen waarschijnlijk in de buurt van de Sargassozee in de Atlantische Oceaan ten oosten van de Verenigde Staten. In de winter en het vroege voorjaar verschijnen vervolgens de jonge doorzichtige 'glasaaltjes' voor de Nederlandse kust om het zoete water in te trekken. Dan begint het 'rode aal' stadium, waarin ze eten en groeien. Na 2-15 jaar bij de mannetjes en 30 tot 50 jaar voor de vrouwtjes begint het 'schieraal' stadium, waarin palingen terugtrekken naar zee. De aal gaat achteruit door verschillende milieu- en natuurproblemen: visvangst op verschillende stadia van de levenscyclus, afgesloten estuaria, gemalen bij polders, toxische stoffen, klimaatverandering en ziekte door exotische parasieten.

Intrek glasaal en palingstand nemen sterk af

Na een periode met hoge aantallen glasalen in het IJsselmeer in de jaren zestig en zeventig is de intrek sterk gedaald. In de periode 1992-1997 was er een korte opleving, maar daarna is de intrek weer bijzonder laag. Deze daling weerspiegelt de algehele achteruitgang van de intrek van glasaaltjes in Europa tot een niveau van circa 1% van de periode vóór 1980. In heel Europa zijn palingstand en palingvangsten sterk achteruitgegaan. Dit is ook te zien bij de rode aal in Scandinavië en de vangst van paling in heel Europa.

Oorzaken achteruitgang palingstand

De achteruitgang van de paling komt door verschillende oorzaken, waarvan één van de belangrijkste de commerciële palingvisserij is. Tot 2009 was de commerciële vangst op paling ongeveer 920 ton per jaar en de vangst door sportvissers ongeveer 200 ton per jaar. Tevens werd de intrekkende glasaal tot 2009 massaal gevangen: in Europa werd ongeveer 97% van de glasaal weggevangen. De glasaal werd gebruikt voor de kweek van paling in Nederland, Zuid-Europa en Azië en voor het uitzetten in Nederlandse polders.
Andere oorzaken van achteruitgang zijn de gemalen van polders en de turbines bij waterkrachtcentrales waarbij massaal palingen worden vermalen. De toegenomen aalscholverstand consumeert ook een klein deel van de paling.

Herstelbeleid voor de paling

In 2007 heeft de Europese Unie een verordening ingesteld (nr. 1100/2007) om de paling duurzaam te beschermen. Daartoe heeft elk land een beheerplan opgesteld. Het Nederlandse beheerplan is in september 2009 uiteindelijk goedgekeurd door de Europese Unie. Voor het herstel van de paling zijn verschillende maatregelen afgekondigd. Gedurende 3 maanden (september - november) geldt een totaal visverbod. Sportvisserij Nederland heeft met haar leden op vrijwillige basis een terugzetverplichting voor gevangen paling afgesproken.
Voor de paling is vismigratie een belangrijke voorwaarde voor de levenscyclus. Voor de paling zijn de 30 belangrijke prioritaire barrières voor aalmigratie geïnventariseerd die voor 2027 verwijderd of aangepast worden met vispassages. In het kader van de KRW worden voor 2015 635 barrières aangepast na 2015 nog 345. De drie waterkrachtcentrales in de grote rivieren zorgen voor grote sterfte onder de paling; hier wordt een vermindering van de aalsterfte met 35% nagestreefd. Ondanks het grote aantal vispassages zullen veel polderwateren niet bereikbaar zijn voor de paling.

Handel in paling beperkt

De paling is in 2009 opgenomen in het CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of wild fauna and flora) verdrag (bijlage 2). Hierdoor is de export van glasaal naar landen buiten de Europese Unie verboden. Alleen Frankrijk heeft nog een tijdelijke ontheffing om 14,5 ton glasaal te exporteren naar Azië. De prijs van glasaal is van enkele euro's per kilo rond 1980 enorm gestegen tot €500 tot €1000 per kilo nu. Glasaal wordt in Nederland uitgezet om de palingstand te verbeteren. Ondanks de achteruitgang is de aal nog niet opgenomen in de Rode Lijst of de Habitatrichtlijn.

Supermarkten stoppen verkoop paling

Verschillende supermarkten zijn dit jaar gestopt of stoppen dit jaar met de verkoop van paling. Alleen de supermarkten Aldi en Em-Té, de visdetailhandels en horeca verkopen volgend jaar nog paling. De argumenten om de verkoop te staken zijn de achteruitgang van de paling en het dierenwelzijn. De paling wordt langzaam en pijnlijk gedood door hen levend in een zoutbad te gooien. Voor de kweek van paling komt steeds minder glasaal beschikbaar.

Doelstelling herstel paling

Het streefbeeld voor herstel van de aal is dat de uittrek van schieraal van 400 ton per jaar nu toeneemt naar 5.200 ton per jaar. Dit herstel zal naar verwachting pas rond 2090 gehaald worden. In de Europese Unie is de doelstelling dat 40% van de schieraal kan terugkeren naar zee.