Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater, 1986-2006
U bekijkt op dit moment een archiefversie van een afgesloten indicator. De actuele indicatorversie met de reden voor het afsluiten, kunt u via deze link bekijken.
Tussen 1986 en 2006 zijn de lozingen van stikstof en fosfor aanzienlijk gedaald. De ophoping van deze stoffen in het milieu weerspiegelt deze afname niet, omdat de ophoping in belangrijke mate wordt bepaald door de aan- en afvoer via rivieren.
| 1986 | 1990 | 1995 | 2000 | 2004 | 2005 | 2006 | |||
| Stikstof | miljoen kg N | ||||||||
| Totale aanvoer | 683 | 494 | 562 | 439 | 354 | 331 | 343 | ||
| Grensoverschrijdende rivieren | 540 | 362 | 425 | 312 | 260 | 252 | 267 | ||
| Lozingen 1) | |||||||||
| industrie | 23 | 18 | 7 | 6 | 5 | 4 | 4 | ||
| huishoudens | 36 | 36 | 30 | 23 | 19 | 18 | 15 | ||
| landbouw 2) | 6 | 6 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | ||
| Landbouwgrond 3) | 52 | 49 | 70 | 73 | 50 | 38 | 38 | ||
| Overige grond 3) | 11 | 5 | 13 | 10 | 6 | 5 | 4 | ||
| Depositie 4) | 15 | 18 | 12 | 11 | 10 | 10 | 11 | ||
| Totale afvoer | 683 | 494 | 562 | 439 | 354 | 331 | 343 | ||
| Naar zee (via rivieren) 5) | 550 | 343 | 551 | 339 | 262 | 233 | 240 | ||
| Baggerspecie | 7 | 6 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | ||
| Ophoping (accumulatie) | 126 | 145 | 8 | 97 | 89 | 95 | 100 | ||
| Fosfor | miljoen kg P | ||||||||
| Totale aanvoer | 77 | 44 | 33 | 26 | 23 | 16 | 16 | ||
| Grensoverschrijdende rivieren | 46 | 20 | 22 | 17 | 16 | 10 | 10 | ||
| Lozingen 1) | |||||||||
| industrie | 15 | 16 | 4,2 | 2,2 | 0,9 | 1,0 | 0,9 | ||
| huishoudens | 11 | 4 | 2,7 | 2,1 | 1,9 | 1,8 | 1,8 | ||
| landbouw 2) | 0,5 | 0,5 | 0,4 | 0,3 | 0,3 | 0,3 | 0,3 | ||
| Landbouwgrond 3) | 2,9 | 2,4 | 3,4 | 3,8 | 3,1 | 2,7 | 2,4 | ||
| Overige grond 3) | 0,4 | 0,3 | 0,4 | 0,5 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | ||
| Depositie | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| Totale afvoer | 77 | 44 | 33 | 26 | 23 | 16 | 16 | ||
| Naar zee (via rivieren) 5) | 42 | 23 | 32 | 18 | 16 | 10 | 10 | ||
| Baggerspecie | 6 | 5 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | ||
| Ophoping (accumulatie) | 29 | 16 | -2 | 5 | 5 | 4 | 4 | ||
| Bron: CBS. | CBS/MNC/sept08/0194 | ||||||||
| 1) Exclusief lozingen op zee. 2) Emissies naar water door het meemesten van sloten en lozingen in het spui- en drainagewater uit de glastuinbouw. Cijfers (gehele reeks) gewijzigd t.o.v. vorige versie van deze indicator a.g.v. nieuwe inzichten (Emissieregistratie, 2008). 3) Uit- en afspoeling volgens Modelberekeningen (STONE 2.3) (Emissieregistratie, 2008). 4) Gebaseerd op een zoetwateroppervlak van 0,39 miljoen ha en een gemiddelde natte en droge depositie van 27 kg N/ha in 2006. 5) Bron: Ospar Commission. | |||||||||
Ontwikkeling lozingen op oppervlaktewater
Tussen 1986 en 2006 zijn de lozingen op het oppervlaktewater flink afgenomen: de lozing van stikstof met circa 65 procent en de lozing van fosfor met bijna 90 procent. Door saneringen bij diverse bedrijven en aanpassing van productieprocessen bedroeg de afname in de industrie voor stikstof ruim 80 procent en voor fosfor bijna 95 procent. Bij de huishoudens is de daling, voor stikstof bijna 60 procent en bij fosfor bijna 85 procent, vooral het gevolg van aanpassingen bij rioolwaterzuiveringsinrichtingen voor stikstof- en fosfaatverwijdering en de invoering van fosfaatvrije wasmiddelen.
Toelichting ophoping
Veranderingen in de emissie zijn niet altijd terug te zien in de ophoping. De aan- en afvoer via rivieren wordt in belangrijke mate bepaald door het weer. De lage accumulatie in 1995 is bijvoorbeeld mede een gevolg van de vele regen en daardoor de hogere afvoer in 1995.
Beleidsdoel
Om aan de Europese Nitraatrichtlijn te kunnen voldoen, moet de uitspoeling van nutriënten uit de landbouw omlaag. Strengere wetgeving, onder meer via het mineralenaangiftesysteem (MINAS) (tot en met 2005) en de nieuwe Meststoffenwet (vanaf 1 januari 2006), moet de overschotten uit de landbouw verder terugdringen.
Bronnen
- CBS (2006). Balansen van mineralen en zware metalen. CBS, Den Haag/Heerlen.
- CBS (2008a). Mineralen in de landbouw 1990-2006*. CBS, Den Haag/Heerlen.
- CBS (2008b). StatLine: Stikstof en fosfor in Nederland. CBS, Den Haag/Heerlen.
- Emissieregistratie (2008). Website van de Emissieregistratie. Planbureau voor de Leefomgeving, Bilthoven; CBS, Voorburg; RIZA, Lelystad; EC-LNV, Den Haag; SenterNovem, Utrecht en TNO-MEP, Apeldoorn.
- OSPAR Commission (2008). Annual report on riverine inputs and direct discharges to Convention waters during the year 2006 by the Netherlands. OSPAR, London.
Relevante informatie
- Meer informatie over stikstof- en fosforoverschotten is te vinden in het artikel Mineralen in de landbouw 1990-2006* (CBS, 2008a), in website van de Emissieregistratie en in de databank StatLine van het CBS.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater
- Omschrijving
- Ontwikkeling van de aanvoer (via grensoverschrijdende rivieren, lozingen, landbouwgrond, overige grond en depositie) en afvoer (via rivieren naar de zee, via baggerspecie, ophoping) van de nutriënten stikstof en fosfor voor zoet oppervlaktewater.
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
- Berekeningswijze
- Voor de berekening van de accumulatie worden gegevens gebruikt uit diverse CBS-statistieken zoals milieustatistieken (dierlijke mest, afvalwater, luchtemissies en afvalstoffen) en landbouwstatistieken (oogstraming en graslandgebruik). Ook is een deel van de basisgegevens afkomstig uit externe bronnen zoals Emissieregistratie, Planbureau voor de Leefomgeving, Landbouw-Economisch Instituut, Rijkswaterstaat-Waterdienst (voorheen RIZA), Blgg en SenterNovem. Tenslotte wordt informatie geput uit literatuuronderzoek en worden enkele bedrijven telefonisch en/of schriftelijk benaderd voor gegevensverstrekking.
Meer informatie over de berekeningsmethode geeft het artikel Balansen van mineralen en zware metalen (CBS, 2006) en de website van de Emissieregistratie (meta-informatie) (Emissieregistratie, 2008). - Basistabel
- StatLine: Stikstof en fosfor in Nederland (CBS, 2008b).
Website van de Emissieregistratie (Emissieregistratie, 2008). - Geografische verdeling
- Nederland.
- Verschijningsfrequentie
- Jaarlijks.
- Achtergrondliteratuur
- Balansen van mineralen en zware metalen (CBS, 2006) (korte methodenbeschrijving).
Mineralen in de landbouw, 1990 - 2006* (CBS, 2008a).
Website van de Emissieregistratie (Emissieregistratie, 2008). - Opmerking
- Door een nieuwe verdeling van de emissies 'meemesten van sloten' en 'lozingen vanuit de glastuinbouw', zijn de cijfers van de post 'Lozingen landbouw' vanaf 1986 gewijzigd ten opzichte van de vorige versie. Voorheen werden alle emissies door het meemesten van sloten en alle lozingen vanuit de glastuinbouw (zowel naar riool als naar bodem) gezien als 'Directe emissie naar water'. Nu zijn de lozingen vanuit de glastuinbouw naar de bodem in mindering gebracht bij deze emissies (Bron: Emissieregistratie), waardoor de emissie vanuit landbouwbodem naar water (post 'Lozingen landbouw') dus lager is geworden dan in eerdere versies van deze indicator. Hierdoor zijn in deze tabel voor alle jaren ook de accumulatiecijfers van stikstof en fosfor in oppervlaktewater afgenomen ten opzichte van de vorige versie.
- Betrouwbaarheidscodering
- C (schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd).
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2008). Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater, 1986-2006 (indicator 0194, versie 09, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.