Bereikbaarheid arbeidsplaatsen per auto en openbaar vervoer/fiets, 2020
U bekijkt op dit moment een afgesloten indicator. Deze indicator wordt niet meer bijgewerkt. De reden hiervoor staat hieronder vermeld. De archiefversies van deze indicator (indien aanwezig) zijn nog wel beschikbaar.
Deze gegevens worden niet langer verzameld/berekend.
Gegevens over bereikbaarheid van werkgebieden zijn te vinden bij CLO-indicator 'Openbaarvervoer-, auto- en multimodale ontsluiting werkgebieden'.
De bereikbaarheid per openbaar vervoer/fiets in de spits (tussen 7:00-9:00u) is gemiddeld ruim 60 procent lager dan de bereikbaarheid per auto. In de daluren (12:00-14:00u) neemt dit verschil in bereikbaarheid iets toe. In de Randstad is de bereikbaarheid van arbeidsplaatsen het hoogst. In de stadsranden en in niet-stedelijk gebied ligt de bereikbaarheid per openbaar vervoer/ fiets beduidend lager dan die van de auto.
Bereikbaarheid
Bereikbaarheid is de mate waarin bestemmingen vanuit een bepaald punt bereikt kunnen worden. In dit geval gaat het om de mate waarin arbeidsplaatsen vanuit de woonlocatie binnen een bepaalde reistijd bereikt kunnen worden. Zowel het vervoerssysteem als de ruimtelijke ordening hebben invloed op de bereikbaarheid; nabijheid van wonen en werken kan de bereikbaarheid van arbeidsplaatsen vergroten, net zozeer als goede vervoersverbindingen dat kunnen doen. Een goede bereikbaarheid wordt daarnaast geassocieerd met minder voertuigkilometers (mobiliteit), omdat mensen minder ver hoeven te reizen om hun werk te bereiken.
De bereikbaarheid van arbeidsplaatsen beïnvloedt de sociale en economische ontplooiingsmogelijkheden van mensen en draagt bij aan het economisch functioneren van steden en regio's. Vanuit het perspectief van het individu is bereikbaarheid van arbeidsplaatsen van belang omdat het een indicatie geeft van de toegang tot werk (en voorzieningen). Het is daarmee een belangrijke voorwaarde voor participatie in de samenleving. Bereikbaarheid is daarnaast vanuit economisch perspectief relevant, omdat nauwere verbindingen tussen economische activiteiten (bedrijven) agglomeratievorming bevordert, waardoor productiviteit en innovatie kunnen toenemen. Dit is vervolgens weer van invloed op het aanbod van werk.
Bereikbaarheid is hier uitgedrukt als het aantal bereikbare banen per auto en per openbaar vervoer in combinatie met de fiets in Nederland, gerekend vanaf de woonlocatie. Hoe langer de reistijd tussen de woonlocatie en arbeidsplaatsen, des te onaantrekkelijker een baan wordt, en hoe groter het gewicht is dat aan deze arbeidsplaatsen wordt toegekend. Omdat voorzieningen ook banen representeren, geeft de bereikbaarheid van arbeidsplaatsen een indicatie van de algehele bereikbaarheid van werk en voorzieningen in Nederland.
Randstad heeft hoogste bereikbaarheid, maar grote verschillen tussen auto en openbaar vervoer/fiets
De bereikbaarheidsindicatoren in figuur 1 en 2 (Bereikbaarheid arbeidsplaatsen Auto en Openbaar vervoer/fiets) laten zien dat er per auto en per openbaar vervoer/ fiets in de ochtendspits (tussen 7:00 tot 9:00 uur) grote verschillen zijn in bereikbaarheid, evenals tussen de verschillende regio's in Nederland. In de Randstad is de bereikbaarheid van arbeidsplaatsen het hoogst, zowel met de auto als per openbaar vervoer/fiets, waarbij de grotere nabijheid van arbeidsplaatsen duidelijk opweegt tegen de gemiddeld lagere reissnelheden.
Uit tabel 1 blijkt dat in de ochtendspits de bereikbaarheid per openbaar vervoer/fiets gemiddeld 61,5% lager ligt dan de bereikbaarheid per auto. Dit verschil loopt op in de daluren tussen 12:00 en 14:00 uur, wanneer de bereikbaarheid per openbaar vervoer/fiets gemiddeld 62,9% lager ligt dan de bereikbaarheid per auto, omdat de congestie op het wegennet dan beperkter is terwijl openbaar vervoersfrequenties buiten de spits lager zijn. Dit blijkt ook uit de gemiddeld hogere autobereikbaarheid (+0,7%) ten opzichte van een lagere openbaar vervoer/fiets bereikbaarheid (-3,5%) in de daluren. Mensen die afhankelijk zijn van openbaar vervoer en fiets zijn daarmee, zowel in de spits- als dalperiode, dus relatief slechter af in termen van bereikbare arbeidsplaatsen dan automobilisten.
| Tabel 1. Verschil in bereikbaarheid arbeidsplaatsen per auto en per OV/fiets (Bron: PBL) | |||
| Periode (spits/dal) | Auto | OV/fiets | Verschil Auto/OV/fiets |
| Spits: 7:00-9:00 uur | 656.827 | 252.752 | -61,5% |
| Dal: 12:00-14:00 uur | 661.704 | 243.851 | -62,9% |
| Verschil Spits/Dal | +0,7% | -3,5% | |
Verschillen in bereikbaarheid het grootst per openbaar vervoer/fiets, bereikbaarheid per auto aanzienlijk hoger
De bereikbaarheid van arbeidsplaatsen per auto en per openbaar vervoer/ fiets verschilt sterk tussen stedelijk en landelijk gebied. Uit Grafiek 1 blijkt dat de bereikbaarheid zowel in de spits- als in de daluren voor beide modaliteiten veruit het hoogst is in zeer sterk stedelijk gebied. Met name de bereikbaarheid per openbaar vervoer en fiets neemt snel af met de verschuiving naar laag/niet-stedelijk gebied. Dit volgt uit de relatief hoge nabijheid van arbeidsplaatsen en de uitgebreide openbaar vervoer- en fietsvoorzieningen in de stedelijk gebied.
Uit Tabel 2 blijkt dat de bereikbaarheid per auto in zeer sterk stedelijk gebied, zowel in de spits- als in de daluren, ruim 60% hoger ligt dan in niet-stedelijk gebied. Per openbaar vervoer/ fiets is de bereikbaarheid in zeer sterk stedelijk gebied gemiddeld bijna 90% hoger in vergelijking met niet-stedelijk gebied. Mensen die afhankelijk zijn van openbaar vervoer en fiets zijn daarmee, met name buiten de sterk stedelijke gebieden, dus relatief slechter af in termen van bereikbare arbeidsplaatsen dan automobilisten. Buiten deze sterk stedelijke gebieden woont nog altijd meer dan de helft van alle inwoners. De verschillen in bereikbaarheid tussen de spits- en daluren zijn daarentegen zowel voor openbaar vervoer/fiets als voor de auto relatief beperkt, dat samenhangt met de gehanteerde periode voor daluren (12:00-14:00u), waarin drukte op de wegen en openbaar vervoersfrequenties beperkt afwijken van de periode voor de spitsuren (7:00-9:00u). In de avonduren of in het weekend zullen de verschillen in bereikbaarheid aanmerkelijk groter zijn.
| Tabel 2. Verschil in bereikbaarheid arbeidsplaatsen per auto en per OV/fiets naar stedelijkheidsniveau (Bron: PBL) | |||||||
| Stedelijkheidsklassen | Inwoners | Auto spits | OV/fiets spits | Verschil spits | Auto dal | OV/fiets dal | Verschil dal |
| 1. Zeer sterk stedelijk | 21,2% | 962.383 | 543.096 | -43,6% | 960.415 | 528.869 | -44,9% |
| 2. Sterk stedelijk | 24,9% | 723.766 | 260.409 | -64,0% | 728.429 | 251.994 | -65,4% |
| 3. Matig stedelijk | 19,3% | 571.470 | 160.672 | -71,9% | 578.852 | 153.487 | -73,5% |
| 4. Weinig stedelijk | 18,7% | 471.971 | 110.004 | -76,7% | 480.372 | 101.745 | -78,8% |
| 5. Niet- stedelijk | 15,9% | 380.020 | 58.624 | -84,6% | 388.985 | 54.241 | -86,1% |
| Verschil zeer sterk sted. / niet-stedelijk | -60,5% | -89,2% | -59,5% | -89,7% | |||
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
Bereikbaarheid arbeidsplaatsen per auto en openbaar vervoer/fiets, 2020
- Omschrijving
-
- Verantwoordelijk instituut
Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), auteur: Jeroen Bastiaanssen
- Berekeningswijze
Op basis van het aantal arbeidsplaatsen (van 12 uur of meer) per zescijferig postcodegebied en de reistijden berekend vanuit CBS buurtcentroïden (zwaartepunten) per auto en per openbaar vervoer/ fiets naar deze postcodegebieden, is uitgerekend welk deel van de Nederlandse arbeidsplaatsen vanuit elke CBS buurt bereikbaar is. Bereikbaarheid is daarbij gedefinieerd als het aantal bereikbare arbeidsplaatsen vanuit elk buurt (woonlocatie), waarbij de arbeidsplaatsen zijn afgewaardeerd met reistijdvervalfuncties voor auto en openbaar vervoer/fiets op basis van toenemende reistijden. Deze reistijdvervalfuncties zijn geschat als log-logistieke functies op basis van empirische data over verplaatsingen per reistijdklasse uit het ODiN 2018 (Onderzoek verplaatsingen in Nederland).Gemiddelde reistijden in de spitsuren en daluren zijn berekend in een netwerkmodel met behulp van het softwarepakket GeoDMS. Voor de autobereikbaarheid is dit gecombineerd met open access NDW-datasets van wegsnelheden om actuele reistijden te berekenen, waarbij we gemiddelde reistijden hebben berekend over intervallen van 15 minuten voor de spits- en daluren. Voor openbaar vervoer/fiets is gebruik gemaakt van GTFS- en fiets-app datasets, waarbij gemiddelde reistijden zijn berekend over intervallen van 5 minuten voor de spits- en daluren, in verband met de grotere variatie in reistijden bij openbaar vervoer. De bereikbaarheidsindicator voor openbaar vervoer/ fiets gaat als 'default' uit van lopen i.c.m. openbaar vervoer (t.a.v. voor- en natransport hanteren we 10 minuten looptijd naar een halte/ station), tenzij voor een verplaatsing de fiets naar een IC-treinstation sneller is (bij ≥200m afstand en ≤30min. fietsen), of wanneer voor een verplaatsing de fiets alleen sneller is (bij ≥200m afstand en ≤30min. fietsen). Dit sluit aan op de grote rol van de fiets in het woon-werkverkeer (27%), en de fiets-trein-combinatie (circa 40% in het voortransport van de trein; 15% in het natransport) als integraal onderdeel van openbaar vervoerverplaatsingen.Vervolgens is op basis van het aantal inwoners per CBS buurt berekend welk deel van de Nederlandse arbeidsplaatsen voor de gemiddelde Nederlander bereikbaar is per auto en per openbaar vervoer/fiets in de spits- en daluren, en naar CBS stedelijkheidsklasse.
- Basistabel
-
- Geografische verdeling
Nederland
- Verschijningsfrequentie
2 jaarlijks
- Betrouwbaarheidscodering
Schatting gebaseerd op een groot aantal (zeer accurate) metingen, waarbij representativiteit van de gegevens vrijwel volledig is.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2022). Bereikbaarheid arbeidsplaatsen per auto en openbaar vervoer/fiets, 2020 (indicator 2187, versie 02, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
