Ontwikkelingen in Rijksbufferzones, 2000-2015

Verandering ruimtegebruik in Rijksbufferzones

De Nota Ruimte streefde naar een goede balans tussen rood en groen, naar een vergroting van de recreatieve functie van de Rijksbufferzones en naar een beperking van de verstedelijking en de aanleg van grootschalige infrastructuur binnen Rijksbufferzones. Dit doel is losgelaten met de inwerkingtreding van de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR). Driekwart van het oppervlak binnen de Rijksbufferzones wordt ingenomen door groene functies. In de bufferzones heeft over het algemeen een geringe toename plaatsgevonden van het in de Nota Ruimte gewenste recreatieve grondgebruik. Agrarisch gebied is omgezet naar enerzijds bebouwing en infrastructuur, en anderzijds naar recreatieve functies. Beide aandelen zijn in de periode 2000-2012 met respectievelijk 0,2 en 1,0 procent toegenomen.
In de Rijksbufferzones is tussen 2000 en 2010 gemiddeld 100ha agrarisch gebied per jaar omgezet naar recreatieve functies, bebouwing en infrastructuur, bouwterrein en bos, natuur en water. In de periode 2010-2012 heeft deze trend zich voortgezet: een verdere afname van agrarisch gebied (ongeveer 340 ha per jaar) ten gunste van vooral recreatie functies (ongeveer 240 ha per jaar). Alleen de categorie "bouwterrein" in de rijksbufferzones Amsterdam-Haarlem, Maastricht-Sittard/Geleen, Midden-Delfland en Utrecht-Hilversum kent een grotere toename. Het merendeel van deze bouwterreinen wordt omgezet in recreatie (bijvoorbeeld de "Tuinen van West" in Amsterdam-West, een golfterrein in Midden-Delfland, het Noorderpark in Utrecht). In deze periode bleef het areaal bebouwing en infrastructuur vrijwel gelijk (4200 ha). Het beleid van de Nota Ruimte hield ook een beperking in van de aanleg van grootschalige infrastructuur door de Rijksbufferzones. In de periode 2000-2012 is in de Rijksbufferzone Amsterdam-Haarlem grootschalige infrastructuur aangelegd in de vorm van de A5 en de 'Polderbaan' van Schiphol. In de Rijksbufferzone Midden-Delfland is de A4 aangelegd.

Verandering woningvoorraad in Rijksbufferzones

De woningvoorraad is binnen de Rijksbufferzones tussen 2012 en 2015 toegenomen
met gemiddeld 0,5% per jaar, dat is een kleinere toename dan het jaarlijkse gemiddelde van 0,6% in de voorgaande periode 2000-2012. De toename ligt lager dan het landelijke gemiddelde van respectievelijk 0,7% en 0,8% per jaar. In totaal zijn er tussen 2012 en
2015 ongeveer 200 woningen bijgekomen in alle Rijksbufferzones samen. In totaal sinds 2000 zijn er 1110 woningen bijgekomen, een toename van 8,6%. Dit is veel lager dan het landelijk gemiddelde van 11,7 % procent in dezelfde periode. Binnen de bufferzones varieerde de toename van de woningvoorraad in de periode 2000-2012 aanzienlijk, van 2,5% in Oost-IJsselmonde tot meer dan 8% in Den Haag-Leiden-Zoetermeer en Maastricht-Sittard/Geleen.
Absoluut gezien zijn in de bufferzone Den Haag-Leiden-Zoetermeer de meeste nieuwe woningen gebouwd. Het grootste deel van de nieuwe woningen werd gerealiseerd buiten het bestaand bebouwd gebied. Uitzondering hierop vormde de bufferzone Amsterdam-Haarlem waar iets meer dan de helft van de uitbreiding binnen het bebouwd gebied 2000 werd gerealiseerd.

Geschiedenis bufferzonebeleid

Het Rijk voert het Rijksbufferzonebeleid al sinds het eind van de jaren vijftig. Het bestond destijds uit een combinatie van sturing op streek- en bestemmingsplannen en aankoop van gronden voor recreatie, natuur en blijvende landbouw. Eerder onderzoek toonde al aan dat de Rijksbufferzones aantoonbaar minder zijn verstedelijkt dan het gebied daarbuiten (Bervaes et al. 2001). De cijfers in deze monitor laten zien dat deze ontwikkeling zich heeft voortgezet.

Beleidsdoelstellingen Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte

De minister van IenM heeft aan de Tweede Kamer toegezegd ook de doelen uit de Nota Ruimte die in de SVIR zijn losgelaten, te blijven monitoren. Het gaat hierbij om beleid waarvan de minister tijdens de Kamerbehandeling van de ontwerp-Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte expliciet heeft aangegeven dat het niet is gedecentraliseerd, maar is 'losgelaten'. Het beleid is niet expliciet overgedragen aan de decentrale overheden, daardoor staat het hen vrij dit beleid te continueren dan wel te wijzigen of te beëindigen.
Het betreft dan ook nadrukkelijk een indicator van losgelaten rijksbeleid, en niet van beleid van andere overheden. Voor het monitoren van dit losgelaten rijksbeleid is gebruik gemaakt van bestaande indicatoren uit de voormalige Monitor Nota Ruimte die, vaak in gewijzigde vorm, zijn geactualiseerd. Het gaat om indicatoren op het gebied van verstedelijking (bundeling en verdichting) en open ruimte en landschap (ruimtelijke ontwikkelingen in Rijksbufferzones en Nationale Landschappen).