Broeikasgasvoetafdrukken Nederland, 2010 - 2021

Broeikasgasvoetafdruk van Nederlandse consumptie en productie

De broeikasgasvoetafdruk van de totale Nederlandse consumptie is tussen 2010 en 2021 afgenomen met 19 procent van 285 naar 230 megaton CO₂-equivalenten. De totale consumptie is gebaseerd op de nationale finale bestedingen zoals gedefinieerd in de nationale rekeningen en bestaat uit de bestedingen van burgers en de overheid, de bruto investeringen in vaste activa (zoals gebouwen en machines) door sectoren, overheid en huishoudens, en de veranderingen in voorraden (CBS, 2024). Tussen 2010 en 2014 vond een relatief grote daling plaats in een periode waarin de Nederlandse finale bestedingen ongeveer gelijk bleven (Eurostat, 2023), maar een lagere broeikasgasintensiteit per euro voor een lagere voetafdruk zorgde. De dalende broeikasgasvoetafdrukken worden deels verklaard door de toenemende wereldwijde uitrol van hernieuwbare energie. De afname van de broeikasgasvoetafdruk na 2016 is grotendeels gerelateerd aan de coronapandemie, met name aan het gedaalde fossiele brandstoffengebruik in de jaren 2020 en 2021. 

De productievoetafdruk omvat de broeikasgassen voor de Nederlandse productie die is bestemd voor zowel de binnenlandse finale vraag als voor export naar bedrijven en consumenten in het buitenland. Die wordt hier onderverdeeld in de bijdragen van Nederlandse bedrijfstakken die als laatste in een toeleveringsketen zitten, de eindsectoren, en daarmee direct aan verbruikers in binnen- en buitenland leveren. De productievoetafdruk is in 2021 ongeveer 75% groter dan die van de consumptie, en is met 400 megaton CO₂-equivalenten ongeveer 8 procent lager dan in 2010 (434 megaton CO₂-eq). De daling vond bijna volledig plaats in de periode 2010 tot 2014. Vanaf 2016 zijn ook de broeikasgasemissies in de keten gerelateerd aan binnenlandse finale producten afgenomen. Toch kent de totale productievoetafdruk slechts een lichte daling van 2016 tot 2021, vanwege een toename in de broeikasgasemissies in ketens gerelateerd aan exportproducten. Er zijn niet voldoende gegevens beschikbaar om deze veranderingen meer gedetailleerd in kaart te brengen en uit te spitsen naar regio’s en bedrijfstakken.

Broeikasgasuitstoot via goederen hoger dan via diensten

De broeikasgasuitstoot van de Nederlandse consumptie is voor het grootste deel het gevolg van de bouw en energievoorziening, gevolgd door voeding en diensten. In 2020 hadden bouw en energie een bijdrage van bijna 30 procent aan de consumptievoetafdruk en voeding en diensten elk ongeveer 20 procent. De overige productcategorieën vervoer en mobiliteit, en consumptiegoederen (kleding, apparaten, meubels, etc.) hadden ieder een aandeel van ongeveer 15 procent in de consumptievoetafdruk. 

Veel broeikasgasuitstoot door industriële productie voor export 

Bij de productievoetafdruk worden broeikasgassen toegerekend aan de eindsectoren; dit zijn de bedrijfstakken die produceren voor binnenlands geconsumeerde eindproducten en voor de export van grondstoffen, halffabricaten en eindproducten. Door de uitstoot toe te rekenen aan eindsectoren is er geen dubbeltelling in bijvoorbeeld het gebruik van de basisindustrie en de maakindustrie. In 2020 was de industrie voor het grootste deel (64 procent) verantwoordelijk voor de broeikasgasuitstoot van de productie, waarbij de export uit de basisindustrie (22 procentpunt) en de voedingsmiddelenindustrie (17 procent) de grootste bijdragen hadden. De bijdrage van de primaire sector is laag, omdat een groot deel van de uitstoot daar wordt toegerekend aan sectoren later in de productieketen. De dienstensector is, via het gebruik van bijvoorbeeld transportmiddelen en elektronische apparaten, verantwoordelijk voor ongeveer 30 procent van de productievoetafdruk. 

Broeikasgasuitstoot voor Nederland vindt grotendeels in het buitenland plaats

Iets minder dan de helft van de broeikasgasuitstoot voor de Nederlands consumptie en productie vindt plaats in Nederland zelf. De rest van de Europese Unie stoot ongeveer 15 procent uit; andere grote handelspartners zoals China en de VS in totaal ongeveer 20 procent; en de resterende 20 procent vindt plaats in kleinere economieën waarover geen gedetailleerde gegevens in het model zijn opgenomen. De verdeling over wereldregio’s bij de productievoetafdruk komt praktisch overeen met die bij de consumptievoetafdruk.

Broeikasgasvoetafdrukken vergeleken met andere EU-landen

In 2020 is de Nederlandse consumptievoetafdruk ongeveer 12 ton CO₂-equivalenten per inwoner, en daarmee 11 procent hoger dan het gewogen gemiddelde voor de hele EU. Volgens deze indicator hebben Luxemburg, Estland, Cyprus, Finland en Ierland een relatieve hoge broeikasgasvoetafdruk van meer dan 16 ton CO₂-equivalent per inwoner. Landen in het zuiden en oosten van de EU, met name Spanje, Portugal, Bulgarije en Roemenië hebben een veel lagere broeikasgasvoetafdruk per inwoner dan Nederland.

De Nederlandse productievoetafdruk (per euro bruto binnenlands product) ligt 24 procent hoger dan het gewogen EU-gemiddelde. Hierbij is het bruto binnenlands product gecorrigeerd voor prijsverschillen tussen landen (Eurostat, 2024). In grote EU-landen zoals Duitsland, Spanje, Italië en vooral Frankrijk is de broeikasgasuitstoot voor de productie lager dan in Nederland.

Handelingsopties voor het verkleinen van de broeikasgasvoetafdruk zijn te vinden langs de gehele handelsketen

Nederland en de Europese Unie hebben zich gecommitteerd aan internationale afspraken om de uitstoot van broeikasgasemissies, en daarmee klimaatverandering, te beperken. Deze afspraken zijn gemaakt op het niveau van individuele landen. Via internationale handelsstromen zijn consumptie en productie in verschillende landen echter sterk met elkaar verweven. De broeikasgasvoetafdruk brengt dit in beeld en biedt hiermee extra aanknopingspunten om mondiale broeikasgasemissies te verlagen.

Mogelijkheden om de broeikasgasvoetafdruk van de Nederlandse consumptie en productie te verkleinen liggen bij verschillende actoren in de hele handelsketen: bij de primaire producenten, bij de tussenhandelaars en verwerkende industrie, en bij de uiteindelijke consumenten. Zo kan de emissie lager worden door meer elektriciteit op te wekken uit duurzame bronnen zoals wind en zon. Via bijvoorbeeld woningisolatie of elektrische auto's kunnen de directe emissies bij consumenten verlaagd worden. Voorbeelden van veranderingen in het consumptiepatroon, waardoor de indirecte emissies van broeikasgassen verlaagd worden, zijn het minder eten van dierlijke eiwitten en minder verre vliegvakanties.