Mariene fauna van de Oosterschelde, 1994-2023

Technische toelichting

Naam van het gegeven

Mariene fauna van de Oosterschelde

Omschrijving

Verandering in trend van een selectie van de karakteristieke soorten (n=37), inclusief 11 Typische soorten,  van het Europese habitattype H1160.

Verantwoordelijk instituut

Centraal Bureau voor de Statistiek

Berekeningswijze

Soortselectie en data

Gegevens over populatie-aantallen zijn ontleend aan het Monitoringproject Onderwater Oever (MOO) dat valt onder het Netwerk Ecologische Monitoring. Daarmee zijn per soort jaarlijkse indexcijfers over populatie-aantallen bepaald met Poisson regressie; software TRIM; Methode indexcijfers (TRIM). 

Voor de 37 kenmerkende soorten die opgenomen zijn in de indicator op het eerste tabblad geldt dat ze vóór 1994 al in de Oosterschelde voorkwamen en sinds 1994 bij het MOO-project betrokken zijn. Hiertoe behoren ook de bij het MOO-betrokken Typische soorten die zijn aangewezen voor het habitattype ‘grote, ondiepe kreken en baaien’ (H1160). Het gaat om inheemse soorten die uitgebalanceerd over de verschillende soortgroepen zijn gekozen met sterke indicatieve waarde voor biodiversiteit, verlies van substraat, visserij, gifstoffen en sedimentatie (Loos & Gmelig Meyling, 2019; Hiscock et al., 2004).

 

Het MOO voorziet in duikwaarnemingen die volgens een protocol op vaste duiklocaties worden uitgevoerd. Bij de trendberekeningen wordt gecorrigeerd voor de waarnemersinspanning, missende waarden en seizoenseffecten.

 

Berekening groepsindicator (multi-species indicator, MSI)

De volgende stappen worden doorlopen om tot groepsindexen te komen. De indexen per soort worden daarbij aangepast, maar alleen gedurende het berekenen van de groepsindexen.

1. Van de indexen per soort wordt het maximum van de tijdreeks op 100 gezet. Bij soorten die gedurende de tijdreeks zowel in hele lage als hele hoge absolute aantallen voorkomen wordt op deze manier – in combinatie met het instellen van een minimum indexwaarde van 1 - vermeden dat een toename van 1 naar 2 individuen eenzelfde effect op de indicator heeft als een toename van 1000 naar 2000 individuen. 

2. Als er van een soort in de eerste jaren geen indexcijfers beschikbaar zijn dan worden deze eerst met een kettingmethode afgeleid uit de indexcijfers van andere soorten.

3. Vanwege de onmogelijkheid meetkundig te middelen wanneer de waarde 0 deel uitmaakt van de verzameling, worden indexcijfers van 0 opgehoogd naar 1. Indexcijfers die vallen tussen 0 en 1 worden eveneens opgehoogd naar 1.

4. Grote populatietoenamen of -afnamen van het ene jaar t.o.v. het jaar ervoor komen van nature wel eens voor. Om de invloed van al te extreme toe- of afnamen van een soort op de indicator van een hele groep enigszins te temperen wordt, conform de methode van de mondiale Living Planet Index, een maximum gesteld aan de relatieve jaar-op-jaar toe- of afname van een factor 10.

5. Om de groepsindicator te berekenen worden de (bewerkte) jaarlijkse indexcijfers meetkundig gemiddeld over alle soorten in de groep (Van Strien et al., 2016). Meetkundig middelen betekent dat een halvering van de populatiegrootte van een soort wordt gecompenseerd door de verdubbeling van die van een andere soort.

6. Door de gemiddelde indexen is een flexibele trend berekend met een 95% betrouwbaarheidsinterval. Het betrouwbaarheidsinterval is gebaseerd op de betrouwbaarheid van de indexcijfers van de afzonderlijke soorten (Soldaat et al., 2017). In de jaren waarin veel soorten ontbreken is de indicator minder betrouwbaar, maar de omvang van deze onbetrouwbaarheid is onbekend.

Een breed betrouwbaarheidsinterval betekent dat er enkele of meerdere soorten zijn met minder betrouwbare indexcijfers (grote standaardfouten). Daardoor zal ook het jaarcijfer van de indicator minder betrouwbaar zijn en is het precieze verloop van de trendlijn minder goed te bepalen. 

Een smal betrouwbaarheidsinterval betekent dat de indexcijfers van de meeste soorten heel betrouwbaar zijn (kleine standaardfouten). Ook indexcijfers van soorten die sterke jaar-op-jaar schommelingen vertonen, kunnen heel betrouwbaar zijn. 

Uit de trendschattingen en betrouwbaarheidsintervallen daarvan zijn trendklassen afgeleid.

7. De trendlijn wordt herschaald zodat de trend in het beginjaar (of een ander gekozen jaar) op 100 staat.

Basistabel

Zie Download data onder de downloadknop rechtsboven de figuur. In het bestand dat je kunt downloaden vind je niet alleen de cijfers achter de figuur, maar ook (op een apart tabblad) de indexcijfers per soort.

Geografische verdeling

Oosterschelde

Andere variabelen

Geen

Verschijningsfrequentie

Vierjaarlijks

Achtergrondliteratuur

• Rijksoverheid – Habitattype grote baaien, Profieldocument H1160 van 18 december 2008.
• Hiscock, K., Langmead, O. & Warwick, R. 2004. Identification of seabed indicator species from time-series and other studies to support implementation of the EU Habitats and Water Framework Directives. Report to the Joint Nature Conservation Committee and the Environment Agency from the Marine Biological Association. Plymouth: Marine Biological Association. JNCC Contract F90-01-705. 109 pp.
• Van der Loos L.M. & Gmelig Meyling, A.W. (2019) Het Duiken Gebruiken 4. Gegevensanalyse van het Monitoringproject Onderwater Oever (MOO). Fauna-onderzoek met sportduikers in Oosterschelde en Grevelingenmeer. Periode 1994 t/m 2018. Stichting ANEMOON. 85 pp. 
• Soldaat, L.L., J. Pannekoek, R.J.T. Verweij, C.A.M. van Turnhout en A.J. van Strien (2017). A Monte Carlo method to account for sampling error in multi-species indicators. Ecological Indicators 81: 340-347. 

Opmerking

Voor de selectie van de typische soorten is gebruik gemaakt van het profieldocument H1160.

Betrouwbaarheidscodering

B. Schatting gebaseerd op een groot aantal (zeer accurate) metingen, waarbij representativiteit van de gegevens vrijwel volledig is.