Libellen van de Habitatrichtlijn, 1999-2023

Habitatrichtlijn

De Habitatrichtlijn van de Europese Unie is bedoeld om de biodiversiteit in stand te houden door de wilde flora en fauna en hun habitats te beschermen. Daartoe moeten de lidstaten speciale beschermingsgebieden (Habitatrichtlijngebieden) inrichten en bepaalde planten- en diersoorten en habitats beschermen. De lidstaten rapporteren elke zes jaar hoe de soorten en habitats er voor staan door na te gaan in hoeverre deze een gunstige staat van instandhouding hebben bereikt. 

De Europees beschermde soorten staan in bijlage II, IV en V van de Habitatrichtlijn (zie de link naar de Europese Habitatrichtlijn). Er staan negen libellensoorten op de Habitatrichtlijn, in bijlage II en/of IV, waarvan er zeven in Nederland voorkomen en gevolgd worden. Van zes van deze zeven soorten worden de aantalstrends in deze indicator gepresenteerd. Informatie over trends in verspreiding van deze en andere soorten staat in de indicator Trends van libellen. Van de rivierrombout zijn te weinig gegevens beschikbaar om een aantalstrend te berekenen.

• Habitatrichtlijnsoorten
• Staat van instandhouding soorten en habitattypen Habitatrichtlijn en trends vogels Vogelrichtlijn
• Trend van libellen

Gaffellibel

De gaffellibel staat vermeld in bijlage II en IV. Het is een soort van beken en rivieren die al voor 1950 uit Nederland verdween. In 2000 werd een populatie teruggevonden langs de Roer en inmiddels komt de soort in drie beken in Zuidoost-Nederland voor. De staat van instandhouding is matig ongunstig, maar de soort lijkt zich meer dan te handhaven met in de laatste jaren gemiddeld steeds hogere aantallen, conform de algemene positieve ontwikkeling bij libellensoorten van stromend water (zie indicator Trend van libellen). Wel zijn er grote fluctuaties tussen goede en slechte jaren.

Gevlekte witsnuitlibel

Ook de gevlekte witsnuitlibel staat in bijlage II en IV. De soort komt voor in laagveengebieden, vennen en in de duinen. Lange tijd was de soort erg zeldzaam, maar in de periode 2005-2010 nam het aantal (zie figuur in tabblad) en de verspreiding van de soort toe. Na 2010 laat de soort een sterke afname in aantal zien, terwijl de verspreiding blijft toenemen. De staat van instandhouding is matig ongunstig. 

Groene glazenmaker

De groene glazenmaker staat in bijlage IV. De soort is gebonden aan groeiplaatsen van krabbenscheer en komt vooral voor in de laagveengebieden in Noordwest-Overijssel, Friesland en Drenthe, het Vechtplassengebied en het veenweidegebied in Zuid-Holland en Utrecht. De soort is daar in de 20^e eeuw aanzienlijk achteruitgegaan door verslechtering van de waterkwaliteit en ontwikkelingen in de landbouw. De staat van instandhouding is daarom matig ongunstig. De laatste jaren gaat de soort zowel in verspreiding als in aantallen sterk achteruit. Het voorkomen van exotische rivierkreeften en hun negatieve invloed op o.a. krabbenscheer speelt mogelijk een belangrijke rol bij deze achteruitgang.

Noordse winterjuffer

De Noordse winterjuffer staat in bijlage IV. Ook deze soort is gebonden aan laagveengebieden, maar komt in de winter in heidegebieden en broekbossen voor. De Noordse winterjuffer was in de jaren tachtig en negentig heel zeldzaam, maar de verspreiding van de soort is toegenomen en de laatste twaalf jaar stabiel. De aantalstrend over de periode vanaf 2003 is stabiel. De staat van instandhouding is matig ongunstig. 

Oostelijke witsnuitlibel 

De Oostelijke witsnuitlibel staat in bijlage IV. De soort gold lange tijd als verdwenen uit Nederland, maar is sinds 2005 een aantal jaren achtereen gevonden op één locatie in Friesland. Na 2011 verdween de soort hier en gedurende enkele jaren werd de libel niet meer waargenomen in het landelijk meetnet libellen. Vanaf 2020 is de soort op enkele andere locaties opgedoken, met relatief hoge aantallen in 2022 en 2023. De staat van instandhouding is zeer ongunstig. 

Sierlijke witsnuitlibel 

De sierlijke witsnuitlibel staat in bijlage IV. De soort is lange tijd als verdwenen beschouwd, maar komt sinds 2010 weer voor in De Weerribben en heeft zich van daar uit verspreid over vrijwel het gehele land (sterke toename). De aantallen nemen over de gehele periode sterk toe, al is er vanaf 2019 een daling te zien.. 

Rivierrombout 

De rivierrombout staat in bijlage IV. De soort is in 1902 voor het laatst in Nederland gevonden, totdat deze werd herontdekt in 1996. De soort leeft in rivieren en is daar hoogstwaarschijnlijk teruggekeerd doordat de waterkwaliteit is verbeterd. De recente aantalstrend van deze soort is niet duidelijk: de soort is zeer moeilijk te volgen. Desondanks kan wel een verspreidingstrend worden bepaald op basis van gerichte zoekacties naar larvehuidjes, gecombineerd met losse waarnemingen. De trend in verspreiding over de periode vanaf 1998 is matig afnemend en over de laatste twaalf jaar matig toenemend. De staat van instandhouding is ingeschat op gunstig.

Verdwenen libellen 

De mercuurwaterjuffer staat in bijlage II, maar is al heel lang uit Nederland verdwenen. In 2011 werden wel enkele exemplaren van deze soort aangetroffen in het natuurgebied Beesels Broek in de Limburgse gemeente Beesel. Maar daarna is de soort daar direct ook weer verdwenen. De bronslibel staat in bijlage II en IV en komt ook niet meer voor in Nederland.