Temperatuur oppervlaktewater, 1910 - 2019
De gemiddelde watertemperatuur van de grote rivieren is met bijna drie graden toegenomen in de afgelopen honderd jaar. De lozing van koelwater en de stijging van de luchttemperatuur zijn de belangrijkste oorzaken voor de stijging van de watertemperatuur. Ook de temperatuur van kleinere wateren is toegenomen, zo zijn de beken in Drenthe 3/4 graad warmer geworden in de afgelopen 40 jaar. `
Toename van temperatuur in grote rivieren
Sinds 1910 is de gemiddelde watertemperatuur in de Rijn met bijna 3 graden gestegen en die in de Maas met ruim 2 graden. In deze periode nam ook het aantal dagen met een temperatuur boven de 20 graden sterk toe, van ongeveer 25 in 1910 naar 85 dagen nu. Ook komt nu de temperatuur al regelmatig boven de 25 graden. Het aantal dagen dat 's winters de temperatuur beneden de 5 graden komt, neemt sterk af. In sommige winters wordt deze lage temperatuur niet meer bereikt. In dezelfde periode is de gemiddelde temperatuurstijging van de lucht 1,5 ºC.
| Rijn bij Lobith | Maas bij Eijsden | Luchttemperatuur Nl | ||||
| 1910-1914 | 2015-2019 | 1911-1914 | 2015-2019 | 1910-1914 | 2015-2019 | |
| Jaargemiddelde ºC | 11,0 | 13,8 | 12,1 | 14,2 | 9,5 | 11,0 |
| Aantal dagen/jaar | ||||||
| Lager dan 5 ºC | 69 | 21 | 44 | 12 | ||
| Hoger dan 20 ºC | 20 | 93 | 32 | 88 | ||
| Hoger dan 25 ºC | 0 | 5 | 1 | 4 | ||
Oorzaak stijging watertemperatuur
Het water in de grote rivieren wordt gebruikt als koelwater voor elektriciteits- centrales en industrie. De stijging van de watertemperatuur in de grote rivieren komt door de combinatie van lozingen van koelwater en de stijging van de luchttemperatuur. De luchttemperatuur is in deze periode in Nederland met 1,5 ºC gestegen en vooral vanaf 1990 sterk toegenomen. De watertemperatuur in de rivieren is vanaf 1910 gestegen. Sinds 2000 is de watertemperatuur niet verder gestegen, waarschijnlijk door minder lozing van koelwater.
Stijging watertemperatuur ook in beken
In de kleinere wateren stijgt de watertemperatuur ook. In de beken in Drenthe is de watertemperatuur met 3/4 graad gestegen in 40 jaar. Dit komt vooral door de stijging van de luchttemperatuur die in deze periode sterk is toegenomen. Andere factoren die van invloed kunnen zijn, zijn lozingen van rioolwaterzuiveringsinstallaties, veranderingen in het landgebruik of beschaduwing door bomen
Doelstelling temperatuur in de Kaderrichtlijn Water (KRW)
De watertemperatuur is onderdeel van de fysisch-chemische beoordeling van de KRW. Voor de meeste wateren geldt een norm (goede ecologische toestand) voor de maximale dagtemperatuur van 25 ºC. Alleen voor het watertype 'langzaam stromende bovenlopen' geldt een maximale temperatuur van 18 ºC, maar deze norm is bij verschillende waterlichamen verhoogd tot 20 of 25 ºC (goede ecologische potentie).
Voor het lozen van koelwater in rivieren is de norm dat het rivierwater maximaal 3 ºC mag opwarmen tot een maximum van 28 ºC. Als de watertemperatuur boven de 28 ºC is, leidt dat tot beperkingen in de lozing van koelwater. Voor kanalen, estuaria en de Noordzee gelden iets andere eisen. Voor de drinkwater innamepunten geldt een maximum temperatuur van 25 ºC.
Verdere temperatuurstijging in de toekomst
Door klimaatverandering zal ook in de toekomst de watertemperatuur verder stijgen. Daarbij is ook de rivierafvoer belangrijk, bij een lagere rivierafvoer neemt de temperatuur 's zomers sterker toe dan bij hoge rivierafvoer. Voor de Rijn is de verwachting dat de temperatuur in augustus in 2050 1,5 ºC hoger ligt, en in de periode 2070-2100 zelfs 3,5 ºC (ICBR, 2013). Een dergelijke temperatuurstijging zal consequenties hebben voor de biodiversiteit in de rivier, onder andere doordat verschillende vissoorten hier niet op zijn aangepast. Ook het aantal dagen met een temperatuur van minder dan 5 ºC zal sterk dalen en in e verre toekomst nul zijn. Dat heeft weer consequenties voor warmteminnende soorten, waaronder veel exoten.
Bronnen
- Ministerie van IenM, Helpdesk Water.
- KNMI (2014). KNMI'14-klimaatscenarios. KNMI, de Bilt.
- ICBR (2013). Inschatting van de gevolgen van de klimaatverandering voor de toekomstige ontwikkeling van de temperatuur van het Rijnwater op basis van klimaatscenario's. Beknopt rapport. Internationale Commissie ter Bescherming van de Rijn
Relevante informatie
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Temperatuur oppervlaktewater
- Omschrijving
- De temperatuur van het oppervlaktewater in de Rijn en de Maas nemen toe door de klimaatverandering en de lozing van koelwater.
- Verantwoordelijk instituut
- Planbureau voor de Leefomgeving
- Berekeningswijze
- Deze resultaten zijn gebaseerd op de dagelijkse metingen van Rijkswaterstaat. De trends zijn berekend met het model Trendspotter. De gegevens van beken zijn afkomstig van de gegevens van de waterschappen. Deze zijn gebaseerd op 1 meting per maand.
- Basistabel
- Informatie van de grote rivieren is gedownload van de Helpdesk Water van RWS. De gegevens over de Drentse beken zijn afkomstig van Waterschap Hunze en Aa, Waterschap Noorderzijlvest en Waterschap Drents Overijsselse Delta.
- Geografische verdeling
- Nederland
- Verschijningsfrequentie
- Onregelmatig
- Achtergrondliteratuur
- Visser, H. (2004). Estimation and detection of flexible trends. Atmospheric Environment 38, pag. 4135-4145Raptis, C.E., M.T.H. van Vliet, S.Pfister (2016). Global thermal pollution of rivers from thermoelectric power plants. Environmental research letters (11). doi: 10.1088/1748-9326/11/10/10411.
- Opmerking
- De gegevens van de Maas zijn afkomstig van meetpunt Borgharen en Eijsden. De meetwaarden van Borgharen zijn gecorrigeerd zodat ze overeenkomen met de gegevens voor Eijsden. De 8-uur waarden van Lobith zijn gecorrigeerd naar het etmaal gemiddelde.
- Betrouwbaarheidscodering
- B. Schatting gebaseerd op een groot aantal (zeer accurate) metingen, waarbij representativiteit van de gegevens vrijwel volledig is.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2020). Temperatuur oppervlaktewater, 1910 - 2019 (indicator 0566, versie 05, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
