Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2022
De sector land- en tuinbouw levert een grote bijdrage aan de totale emissies van ammoniak (NH3), methaan (CH4), distikstofoxide (N2O) en fijnstof (PM10). Vooral de emissie van ammoniak is sinds 1990 aanzienlijk afgenomen; in de periode tot 2000 was de afname sterker dan in de periode daarna.
De belangrijkste stoffen
De land- en tuinbouw levert de grootste bijdrage in de totale Nederlandse emissies van NH3, CH4 en N2O in 2022, te weten respectievelijk 91%, 76% en 72%. Ook de bijdrage aan de totale fijnstof-emissie (PM10) is substantieel, te weten 19%. Ammoniak speelt een belangrijke rol in de verzuring en vermesting. Methaan en distikstofoxide zijn beide broeikasgassen. Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid.
Belangrijkste trends tussen 1990 en 2022
De uitstoot van NH3 is met ongeveer twee derde afgenomen. De afname komt door het toepassen van emissiearme mestaanwending, krimp van de veestapel, eiwitarm voer, afdekken van mestopslagen en emissiearme stallen.
De uitstoot van N2O is minder sterk afgenomen (-44%) dan de uitstoot van NH3. Dit komt doordat bij emissiearme mestaanwending meer N2O vrij komt. Daarnaast hebben emissiearme stallen geen effect op de uitstoot van N2O.
De uitstoot van CH4 daalde (-14%) door een afname van het aantal koeiden en varkens en een hogere efficiëntie van koeien en varkens, waardoor ze minder voer verbruikten. De daling in 2022 ten opzichte van 2021 (-2%) komt volledig door een daling in het gasverbruik door de glastuinbouw. In 2022 waren de energieprijzen zeer hoog, waardoor de glastuinbouwsector 28% minder energie heeft verbruikt (Smit, 2023). De CO2 uitstoot van de land- en tuinbouw daalde in 2022 veel sterker dan de CH4 uitstoot (-28%). Dit komt omdat de glastuinbouw de grootste bron van CO2 is binnen de land- en tuinbouw, terwijl het maar een beperkt aandeel heeft in de uitstoot van CH4.
De uitstoot van fijnstof is in de periode 1990 - 2022 gestegen (+4%). Dit komt voornamelijk door de omschakeling van pluimveebedrijven van kooihuisvesting naar scharrel- en vrije-uitloopstallen vanwege wetgeving voor dierenwelzijn. In 2011 piekte de uitstoot. Daarna daalde de uitstoot van fijnstof, maar blijft de uitstoot hoger dan in 1990. De daling komt vooral doordat er minder pluimvee wordt gehouden.
Bronnen
De land- en tuinbouw heeft verschillende bronnen waar emissies ontstaan:
- NH3 komt vrij uit de mest in stallen en opslag, bij mestbehandeling en -verwerking, toediening van mest en beweiden van vee, toedienen van kunstmest en andere meststoffen en uit de afrijping van gewassen en gewasresten.
- Stikstofoxiden (NOx) komen vrij uit de mest in stallen en opslag, bij mestbehandeling en -verwerking, toediening van mest en beweiden van vee, toedienen van kunstmest en andere meststoffen en gewasresten.
- N2O komt vrij uit de mest in stallen en opslag, bij mestbehandeling en -verwerking, toediening van mest en beweiden van vee, toedienen van kunstmest en andere meststoffen, bij gebruik van veengronden als landbouwgrond, gewasresten en indirect door atmosferische depositie;
- CH4 komt vrij bij pensfermentatie, uit mest in stallen en opslag, bij mestbehandeling en -verwerking en uit weidemest;
- Fijnstof komt vrij uit stallen en bij het verbouwen van akkerbouwgewassen;
- Niet-methaan vluchtige organische stoffen (NMVOS) komen vrij uit stallen, mestopslag, mesttoediening, weidemest, opslag en voedering van kuilvoer en uit akkerbouw;
- CO2 wordt voor het grootste deel veroorzaakt door verbranding van brandstoffen. Daarnaast komt CO2 vrij bij het gebruik van kalkmeststoffen en ureum;
- Bij het verbranden van aardgas komen naast CO2 nog meer stoffen vrij zoals SO2. Een volledig overzicht kunt u vinden op emissieregistratie.nl.
De emissies van landbouwwerktuigen en de visserij (zowel broeikasgassen als luchtverontreinigende stoffen) zijn opgenomen in de doelgroep Verkeer en vervoer. Alleen de CO2- en NOx-emissies van landbouwwerktuigen en visserij zijn substantieel.
Bronnen
- Bruggen, C. van, A. Bannink, A. Bleeker, D.W. Bussink, H.J.C van Dooren, C.M. Groenestein, J.F.M. Huismans, J. Kros, L.A. Lagerwerf, L. Oltmer, M.B.H. Ros, M.W. van Schijndel, G.L. Velthof en T.C. van der Zee (2024). Emissies naar lucht uit de landbouw berekend met NEMA voor 1990-2022. Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu Wageningen.
- Honig, E. Montfoort, J.A., Dröge, R., Guis, B., Baas, K., van Huet, B., van Hunnik, O.R. (2024). Methodology for the calculation of emissions to air from the sectors Energy, Industry and Waste. RIVM report 2024-0014.
- Smit, P. (2023). Energiemonitoring van de Nederlandse glastuinbouw 2022. Wageningen, Wageningen Economic Research, Rapport 2023-138.
Relevante informatie
- CLO > Emissies naar lucht door verkeer en vervoer
- CLO > Ammoniakemissie door de land- en tuinbouw
- Recente emissiecijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie. Emissiecijfers zijn ook te vinden op StatLine van het CBS
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw
- Omschrijving
Emissies van broeikasgassen (kooldioxide (CO2), methaan (CH4), distikstofoxide (N2O) en NEC-emissies van verzurende en grootschalige luchtverontreinigende stoffen (Ammoniak (NH3), stikstofoxiden (NOx), fijnstof (PM10), vluchtige organische stoffen, exclusief methaan (NMVOS)) in de land- en tuinbouw.
- Verantwoordelijk instituut
Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) op basis van data van Emissieregistratie
- Berekeningswijze
De emissiegegevens voor de verzurende en grootschalige luchtverontreiniging zijn gepresenteerd volgens de sectorindeling van de NEC-richtlijn.
De emissiecijfers voor de broeikasgassen zijn berekend volgens de IPCC-methode.
Voor een uitgebreide beschrijving van de berekeningsmethoden wordt verwezen naar de methodebeschrijvingen op de website van de Emissieregistratie; voor landbouwwerktuigen en visserij naar Geilenkirchen, et al. (2023). Methods for calculating emissions from transport in NL.- Basistabel
Alle data opvraagbaar op Emissieregistratie
Verder:
StatLine: Emissies van broeikasgassen berekend volgens IPCC-voorschriften (CBS, 2024a)
StatLine: Emissies van luchtverontreinigende stoffen volgens NEC-richtlijnen (CBS, 2024b)- Geografische verdeling
Nederland, provincie, postcode, 5*5 km2 (kaart)
- Andere variabelen
Belasting oppervlaktewater, bodem-emissies, emissies oppervlaktewater, lucht-emissies, lucht-emissies volgens IPCC
In totaal circa 300 stoffen
Circa 1600 emissie-oorzaken en circa 1000 (individuele) puntbronnen- Verschijningsfrequentie
In maart definitieve cijfers t-2; in augustus voorlopige cijfers t-1
- Achtergrondliteratuur
Methoden: op de website van Emissieregistratie achter Overzicht documenten
Begrippen: op de website van Emissieregistratie achter Begrippenlijst- Betrouwbaarheidscodering
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2024). Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2022 (indicator 0099, versie 36, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
