Exoten in zoet water: macrofauna
U bekijkt op dit moment een afgesloten indicator. Deze indicator wordt niet meer bijgewerkt. De reden hiervoor staat hieronder vermeld. De archiefversies van deze indicator (indien aanwezig) zijn nog wel beschikbaar.
Deze indicator wordt niet meer geactualiseerd. De informatie is opgenomen in de indicator Exoten in zoetwater, 1900 - 2010
De soortensamenstelling van de macrofauna (kleine waterdieren) verandert doordat vele exoten zich hier vestigen. Belangrijke oorzaken zijn het (on)bewust uitzetten, het meeliften met de scheepvaart en de aanleg van kanalen.
Forse toename nieuwe soorten
Het aantal macrofauna soorten dat zich in Nederland heeft gevestigd is sterk toegenomen in de laatste decennia. Deze nieuwe soorten komt uit alle delen van de wereld, maar Noord Amerika en het Ponto-Kaspische gebied (rond de Zwarte Zee en Kaspische Zee) zijn de belangrijkste gebieden waar de nieuwe soorten vandaan komen. De soorten die uit Noord-Amerika komen, zijn hier gevestigd door het bewust of onbewust uitzetten als gevolg van handel in planten of dieren. De soorten die uit het Ponto-Kaspische gebied komen, hebben zich hier gevestigd door nieuwe vestigingsmogelijkheden na de aanleg van kanalen.
| Aantal soorten | |
| Aquarium en vijverhandel | 16 |
| Via Main-Donau kanaal | 18 |
| Zeeschepen | 9 |
| Bewust geïntroduceerd | 6 |
| Overig | 9 |
Aanleg van Main-Donau kanaal belangrijk
Met de aanleg van het Main-Donau kanaal is een directe verbinding gekomen tussen het stroomgebied van de Donau en de Rijn. De vestiging van nieuwe soorten uit het stroomgebied van de Donau is daarna sterk toegenomen. Voor de aanleg van dit kanaal was de Rijn door een stelsel van kanalen al verbonden met Duitse, Poolse en zelfs Russische rivieren. Met de aanleg van het Main-Donau kanaal hebben veel nieuwe soorten zich hier gevestigd. In de grote rivieren zijn deze soorten in hoge aantallen aanwezig ten koste van de inheemse soorten.
Uitzetten belangrijke oorzaak
Met de handel in vijverplanten en dieren komen (on)gewild ook nieuwe soorten mee die zich handhaven in het oppervlaktewater. Belangrijk zijn de Amerikaanse kreeften die zich hier gevestigd hebben, zoals de Amerikaanse rode kreeft en de Amerikaanse rivierkreeft. Deze soorten worden nog steeds verhandeld in tuincentra.
Effecten op ecologie
Een deel van de nieuwe soorten heeft negatieve effecten op het ecosysteem. Rivierkreeften eten waterplanten zoals fonteinkruiden, vederkruiden en kranswieren. In sloten en weteringen waar ze voorkomen worden nauwelijks waterplanten aangetroffen en waardoor er minder ei-afzetplaatsen voor vissen zijn. Mede omdat ze in hoge aantallen voorkomen en nauwelijks natuurlijke vijanden hebben, hebben rivierkreeften een negatief effect op aquatische ecosystemen.
In de grote rivieren zijn sommige macrofauna soorten verdwenen na de vestiging van nieuwe macrofauna soorten uit de Donau.
Beleidsdoelen
Het ministerie van LNV heeft het Coördinerend Orgaan Invasieve Exoten ingesteld dat adviezen moet geven over preventie, bestrijding en beheersing van (schadelijke) exoten. Ondanks dat de negatieve effecten bekend zijn, ondervindt de verkoop van rivierkreeften in de vijverhandel geen beperkingen.
Bronnen
- Vaate A. bij de, K. Jazdzewski, H.A.M. Ketelaars, S. Gollash & G. van der Velde (2002). Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 59: 1159-1174.
- Emmerik W. van (2008). Kreefteninvasie in de polder. Visionair 10: 25-27.
- Weijden W. van der, R. Leewis, P. Bol (2007). Biological Globalisation. Bio-invasions and their impacts on nature, the economy and public health. Utrecht, KNNV Publishing.
- Werkgroep Ecologisch Waterbeheer, groep Exoten
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Nieuwe soorten macrofauna
- Omschrijving
- De vestiging van nieuwe soorten en de oorzaken van vestiging van nieuwe soorten.
- Verantwoordelijk instituut
- PBL
- Berekeningswijze
- Deze indicator is gebaseerd op de lijst van de subgroep Exoten van de Werkgroep Ecologisch Waterbeheer.
- Basistabel
- -
- Geografische verdeling
- Nederland
- Verschijningsfrequentie
- 5 jaar
- Opmerking
- In dit overzicht is uitgegaan van soorten die zich hier gevestigd hebben. Soorten die zeer incidenteel waargenomen zijn of waarschijnlijk bij de eerste strenge winter dood gaan, zijn niet meegenomen. Dit blijft uiteraard een subjectief criterium.
- Betrouwbaarheidscodering
- Zie opmerking.
Archief van deze indicator
Referentie van deze webpagina
CLO (2009). Exoten in zoet water: macrofauna (indicator 1517, versie 01, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.