Stikstofbalans van bodem en grondwater, 1986-2007
U bekijkt op dit moment een archiefversie van een afgesloten indicator. De actuele indicatorversie met de reden voor het afsluiten, kunt u via deze link bekijken.
Bijna 90 procent van de aanvoer van stikstof komt op landbouwgrond terecht, hoofdzakelijk via de toepassing van dierlijke mest en kunstmest. De aanvoer van stikstof op landbouwgrond is tussen 1986 en 2007 met ruim 35 procent afgenomen.
| 1986 | 1990 | 2000 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007* | ||
| miljoen kg N | ||||||||
| Aanvoer landbouwgronden | 1 090 | 971 | 822 | 717 | 702 | 709 | 698 | |
| Dierlijke mest | 479 | 450 | 386 | 330 | 337 | 336 | 326 | |
| Kunstmest | 492 | 401 | 330 | 289 | 269 | 277 | 277 | |
| Andere organische meststoffen | 9 | 9 | 11 | 12 | 11 | 11 | 11 | |
| Atmosferische depositie | 84 | 82 | 67 | 57 | 56 | 58 | 57 | |
| Overige aanvoer | 26 | 29 | 28 | 29 | 29 | 27 | 27 | |
| Afvoer landbouwgronden | 1 090 | 971 | 822 | 717 | 702 | 709 | 698 | |
| Afvoer gewassen (incl. gras) | 489 | 497 | 414 | 413 | 384 | 361 | 370 | |
| Emissie naar water 1) | 6 | 6 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | |
| Uit- en afspoeling 2) | 52 | 49 | 73 | 50 | 38 | 38 | 38 | |
| Ophoping (accumulatie) en denitrificatie | 543 | 419 | 331 | 250 | 276 | 306 | 286 | |
| Aanvoer overige gronden | 94 | 96 | 98 | 93 | 93 | 99 | 98 | |
| Lokale stortingen | ||||||||
| w.v. | zuiveringsslib | 5 | 7 | 3 | 1 | 1 | 0 | 0 |
| baggerspecie | 7 | 6 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | |
| overig afval | 9 | 11 | 22 | 22 | 22 | 22 | 22 | |
| Diffuse aanvoer | ||||||||
| w.v. | atmosferische depositie | 56 | 57 | 50 | 45 | 45 | 48 | 47 |
| overige diffuse aanvoer | 17 | 15 | 20 | 22 | 22 | 26 | 26 | |
| Afvoer overige gronden | 94 | 96 | 98 | 93 | 93 | 99 | 98 | |
| Uit- en afspoeling 2) | 11 | 5 | 10 | 6 | 5 | 4 | 4 | |
| Ophoping (accumulatie) en denitrificatie | 83 | 91 | 88 | 87 | 88 | 95 | 94 | |
| Bron: CBS (2008). | CBS/MNC/sept08/0195 | |||||||
| 1) Emissies door het meemesten van sloten en lozingen in het spui- en drainagewater uit de glastuinbouw. 2) Modelberekening (STONE 2.3). Bron: Emissieregistratie (2008). | ||||||||
Aanvoer van stikstof
De aanvoer van stikstof op landbouwgrond is tussen 1986 en 2007 (voorlopig cijfer) met 36 procent gedaald. Van de totale aanvoer van stikstof naar de bodem komt bijna 90 procent op landbouwgronden terecht, hoofdzakelijk in de vorm van dierlijke mest en kunstmest.
Afvoer van stikstof
Van de aangevoerde hoeveelheid stikstof op landbouwgronden nemen de gewassen (inclusief gras) circa 55 procent op. De rest belast het milieu: door uit- en afspoeling komt stikstof terecht in het oppervlaktewater (circa 5 procent van het totaal), door denitrificatie in de lucht, en door accumulatie (ophoping) in bodem en grondwater. De hogere accumulatie in 2005, 2006 en 2007 (voorlopig cijfer) is het gevolg van een lagere afvoer via gewassen (gras) en een lagere uit- en afspoeling.
Bronnen
- CBS (2006). Balansen van mineralen en zware metalen. CBS, Den Haag/Heerlen.
- CBS (2008a). Mineralen in de landbouw 1990-2006*. CBS, Den Haag/Heerlen.
- CBS (2008b). StatLine: Stikstof en fosfor in Nederland. CBS, Den Haag/Heerlen.
- Emissieregistratie (2008). Website van de Emissieregistratie. Planbureau voor de Leefomgeving, Bilthoven; CBS, Den Haag; RIZA, Lelystad; EC-LNV, Den Haag; SenterNovem, Utrecht en TNO-MEP, Apeldoorn.
Relevante informatie
- Meer informatie over mineralenoverschotten is te vinden in het artikel Mineralen in de landbouw 1990-2006* (CBS, 2008a).
- Recente emissiecijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie en in de databank StatLine van het CBS.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Stikstofbalans van bodem en grondwater
- Omschrijving
- Aanvoer, afvoer en accumulatie van stikstof in bodem en grondwater.
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
- Berekeningswijze
- De accumulatie wordt bepaald door de aan- en afvoer van meststoffen. De afvoer met gewassen is behalve van de mate van bemesting en grondsoort ook afhankelijk van de weersomstandigheden. Jaarlijks kunnen de gewasopbrengsten door andere weersomstandigheden sterk van elkaar afwijken met als gevolg schommelingen in de accumulatie.
Voor de berekening van de accumulatie worden gegevens gebruikt uit diverse CBS-statistieken zoals milieustatistieken (dierlijke mest, afvalwater, luchtemissies en afvalstoffen) en landbouwstatistieken (oogstraming en graslandgebruik). Ook is een deel van de basisgegevens afkomstig uit externe bronnen zoals Emissieregistratie, Planbureau voor de Leefomgeving, Landbouw-Economisch Instituut, Rijkswaterstaat-Waterdienst (voorheen RIZA), Blgg en SenterNovem. Tenslotte wordt informatie geput uit literatuuronderzoek en worden enkele bedrijven telefonisch en/of schriftelijk benaderd voor gegevensverstrekking.
Meer informatie over de berekeningsmethode geeft het artikel Balansen van mineralen en zware metalen (CBS, 2006) en de website van de Emissieregistratie (meta-informatie) (Emissieregistratie, 2008). - Basistabel
- StatLine: Stikstof en fosfor in Nederland (CBS, 2008b).
Website van de Emissieregistratie (Emissieregistratie, 2008). - Geografische verdeling
- Nederland
- Andere variabelen
- Aanvoer (landbouwgronden via kunstmest, dierlijke mest en atmosferische depositie, overige gronden via zuiveringsslib, baggerspecie en diffuse aanvoer), afvoer (met gewassen, uit- en afspoeling) en accumulatie in landbouwgronden en overige gronden.
- Verschijningsfrequentie
- Jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
- Balansen van mineralen en zware metalen (CBS, 2006) (korte methodenbeschrijving).
Mineralen in de landbouw, 1990 - 2006* (CBS, 2008a).
Website van de Emissieregistratie (Emissieregistratie, 2008). - Opmerking
- Door een nieuwe verdeling van de emissies 'meemesten van sloten' en 'lozingen vanuit de glastuinbouw', zijn de cijfers vanaf 1986 gewijzigd ten opzichte van de vorige versie. Voorheen werden alle emissies door het meemesten van sloten en alle lozingen vanuit de glastuinbouw (zowel naar riool als naar bodem) gezien als 'Directe emissie naar water'. Nu zijn de lozingen vanuit de glastuinbouw naar de bodem in mindering gebracht bij deze emissies (Bron: Emissieregistratie), waardoor de emissie vanuit landbouwbodem naar water (post 'Emissie naar water') dus lager is geworden dan in eerdere versies van deze tabel. Hierdoor zijn in deze tabel voor alle jaren ook de accumulatiecijfers van stikstof in landbouwgronden gewijzigd ten opzichte van de vorige versie.
- Betrouwbaarheidscodering
- C (schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd).
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CLO (2008). Stikstofbalans van bodem en grondwater, 1986-2007 (indicator 0195, versie 10, ), www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.