Oplossingsrichtingen Verdroging

Hogere grondwaterpeilen

Doorgaans betekent het toestaan van hogere grondwaterpeilen door het langer vasthouden van de neerslag dat de afvoer uit een gebied wordt vertraagd. En door het verminderen van de grondwaterwinning kan de kweldruk weer toenemen.In gebieden met een overwegend venige bodem is dat minder eenvoudig. Als gevolg van de grotere drooglegging is namelijk een deel van het organische materiaal verdwenen (geoxideerd). Daardoor is de oorspronkelijke uitgangssituatie niet meer reproduceerbaar.

Technische maatregelen

De technische maatregelen, die bijdragen aan het herstel van de hydrologische situatie, zijn onder meer:

• het dempen en/of ondieper maken van sloten, waardoor de afvoer uit een gebied vermindert;
• het plaatsen van stuwtjes, waardoor hogere oppervlaktewaterpeilen ontstaan en gebiedseigen water (langer) wordt vastgehouden;
• het weer laten meanderen van beken, waardoor de afvoer vertraagd wordt;
• het omzetten van donker naaldbos in loofbos, waardoor de verdamping in de winter sterk afneemt en de aanvulling van de grondwatervoorraad toeneemt;
• het afkoppelen van de hemelwaterafvoer van huizen van de riolering, waardoor meer neerslag infiltreert in de bodem;
• het bouwen van kruipruimteloze woningen, waardoor bij het bouwrijp maken van een gebied lagere eisen aan de ontwateringsdiepte hoeven te worden gesteld;
• de winning van grondwater verminderen en/of verplaatsen naar mindere kwetsbare locaties of naar diepere watervoerende lagen;
• het afgraven van het maaiveld, waardoor het kwelwater de wortelzone weer kan bereiken.

Zoals verdroging ook meestal een mix van oorzaken kent, zal bij de bestrijding ervan doorgaans een combinatie van maatregelen worden ingezet.

Knelpunten voor de landbouw

Naast positieve effecten voor de natuur kan er ook zogenaamde vernattingsschade aan de landbouw optreden. Door de nattere omstandigheden en de daardoor lagere bodemtemperatuur in het voorjaar komt de groei van de landbouwgewassen trager op gang. Ook neemt de draagkracht van de bodem af, waardoor de bewerking met zware machines moeilijker wordt.Het uitgangspunt is dan ook de maatregelen zodanig uit te voeren, dat er geen vernattingsschade optreedt. In sommige gevallen zijn win-win situaties te creëren, bijvoorbeeld door ook de vochtvoorziening voor de landbouw te verbeteren. In gevallen waarin dat niet lukt of onmogelijk is, kan de vernattingsschade financieel worden gecompenseerd. De ervaring wijst echter uit, dat er van de mogelijkheid tot vergoeding van de vernattingsschade nauwelijks gebruik wordt gemaakt (DLG, 2001).

Kiezen tussen natuur of landbouw

Als er geen werkbaar compromis mogelijk is tussen natuur en landbouw, moet een ruimtelijke keuze worden gemaakt. De functies moeten worden gescheiden, in plaats van ze te verweven.

• Of we stellen minder hoge eisen aan de kwaliteit van het natuurgebied, ten gunste van de landbouw. In het uiterste geval verdwijnt de functie natuur uit het gebied (met compensatie elders).
• Of het boerenbedrijf moet het veld ruimen en op een andere plek worden voortgezet.

Het maken van een keuze blijkt in de praktijk nog niet zo makkelijk te zijn. Soms kan een bufferzone rondom een natuurgebied soelaas bieden. In die zone gaat de grondwatersituatie geleidelijk over van (soms zeer) natte omstandigheden voor de natuur, naar een aanzienlijker drogere situatie voor de landbouw. Via een beheersovereenkomst in het kader van het Programma Beheer kan (een deel van) het verlies aan inkomsten door de mindere productieomstandigheden worden gecompenseerd.

Woningbouw en drainage

Er zijn ook gebieden waar in het verleden een woonwijk is neergezet, wat echter pas mogelijk was na intensieve drainage of de aanwezigheid van een grondwaterwinning die de rol van drainage overnam. In dergelijke gebieden is de oorzaak van de verdroging niet weg te nemen (anders loopt de woonwijk onder water).