Megabedrijven in de landbouw, 1999-2011

Aantal megabedrijven neemt gestaag toe

In de afgelopen twaalf jaar is het totaal aantal megabedrijven in Nederland met 986 bedrijven toegenomen van 955 naar 1941: ruimschoots een verdubbeling in deze periode. Gemiddeld komen er per jaar ruim 80 megabedrijven bij. Ook in de periode van 2009 tot 2011 kennen alle gespecialiseerde bedrijfstypen nog steeds een groei van het aantal megabedrijven. Vooral de toename bij de hokdierbedrijven (65 bedrijven) in deze periode valt op: deze is veel sterker dan in de tien jaar die daaraan voorafging. In de tuinbouw zijn er sinds 2009 77 bedrijven bijgekomen. In dezelfde periode is de toename in de akkerbouw (7 bedrijven), de blijvende teelt (29) en de graasdierhouderij (11) beperkt gebleven. Het aantal gemengde megabedrijven neemt af.

Totaal aantal agrarische bedrijven daalt nog steeds

Omdat het totaal aantal agrarische bedrijven nog altijd daalt, neemt het relatieve aandeel van de megabedrijven des te meer toe. Bedrijven groter dan 500 Nederlandse grootte-eenheid (nge) worden gezien als megabedrijven. De nge-berekening is vanaf Landbouwtelling 2010 vervangen door een standaard opbrengstberekening. Voor de vergelijkbaarheid met voorgaande jaren zijn de inmiddels verouderde nge-factoren nog eenmaal toegepast op de Landbouwtelling 2011.

Tuinbouw en blijvende teelten hebben de grootste schaal

In Nederland kan 2,5% van de landbouwbedrijven als megabedrijf worden getypeerd; het voorkomen ervan is in sterke mate sectorgebonden. In 2011 waren er in de tuinbouw bijna 1400 megabedrijven. In de blijvende teelten zijn dit 220 bedrijven, terwijl het in de akkerbouw en de rundveehouderij slechts om een tiental bedrijven gaat. Bij tuinbouw en blijvende teelten zijn in de afgelopen jaren grote schaalsprongen gemaakt. Van de totale tuinbouwproductie vindt inmiddels bijna 70% plaats op megabedrijven; bij de blijvende teelten is dat nu 40%. Daarbij valt ook op dat de gemiddelde omvang van de bedrijven boven de 500 nge in de tuinbouw en blijvende teelten met respectievelijk 1406 en 1126 nge een stuk groter is dan bij de andere bedrijfstypen. Hierbij is de gemiddelde omvang tussen de 700 en 825 nge.

Flinke groei megabedrijven in intensieve veehouderij, afname bij gemengde bedrijven

Bij de hokdierbedrijven (varkens- en pluimveehouderij, ook wel intensieve veehouderij genoemd) is de toename tot 2009 beperkt gebleven: van 78 in 1999 naar 95 bedrijven in 2009.In de periode 2009 - 2011 zijn er echter 65 bedrijven van meer dan 500 nge bijgekomen. In 2011 vindt in deze sector 17% van de productie plaats op megabedrijven. Daaruit mag niet de conclusie getrokken worden dat stallen steeds groter worden. Het is goed denkbaar dat bij deze bedrijven de ontwikkeling van bedrijfsactiviteiten heeft plaatsgevonden op meer locaties. De afname van het aantal gemengde bedrijven met meer dan 500 nge is een bevestiging van de trend naar steeds meer gespecialiseerde bedrijven.

Nauwelijks megabedrijven in akkerbouw en bij graasdierbedrijven

Bij de akkerbouw en graasdierbedrijven blijft het aantal megabedrijven beperkt tot minder dan 1% procent. Hoewel het aantal megabedrijven iets is toegenomen, is de productieomvang op de megabedrijven min of meer gelijk gebleven. In de akkerbouw gaat het om 4,5% van de productie, bij de graasdierenbedrijven is dat bijna 2%.

Akkerbouwbedrijven

De grote akkerbouwbedrijven bevinden zich vooral in de echte akkerbouwgebieden zoals de provincies Zeeland, Groningen, Flevopolders en oostelijk Drenthe.

Tuinbouwbedrijven

Het kaartje met de verspreiding van alle bedrijven wordt gedomineerd door de tuinbouwgebieden. Deze bevinden zich traditioneel in het Westland, bij Aalsmeer, in de kop van Noord-Holland en rond Venlo. Maar er zijn ook nieuwe gebieden zoals Emmen, Noordoostpolder, Oost-Brabant en de Betuwe.

Blijvende teeltbedrijven

Megabedrijven voor blijvende teelten bevinden zich vooral in de provincie Noord-Brabant en Noord-Limburg; dit zijn fruitkwekerijen of boomteeltbedrijven. Ook in andere provincies komen ze voor zoals in het gebied rond Boskoop in Zuid-Holland.

Graasdierbedrijven

Megagraasdierbedrijven liggen vooral in het noorden van het land; verder ligt er verspreid over de andere provincies hier en daar een enkel megabedrijf, behalve in Zeeland en Zuid-Holland.

Hokdierbedrijven

Megabedrijven met intensieve veehouderij liggen vooral in oostelijk Noord-Brabant, Noord-Limburg en de Gelderse vallei. De toename van megabedrijven heeft ook in deze provincies plaatsgevonden, waarbij de meeste gemeenten met een toename in Noord-Brabant liggen.

Gemengde bedrijven

Gemengde megabedrijven bestaan uit een combinatie van twee of meer agrarische bedrijfstakken; het kan daarbij gaan om gewascombinaties, veeteeltcombinaties of veeteelt-gewas combinaties (de grootste groep). Ze komen vooral voor in Oost-Brabant en Noord-Limburg.